Ibn-al-Chattab behoorde met de Tsjetsjeense president Aslan Maschadov, Sjamil Basajev en Roeslan Gelajev tot de belangrijkste krijgsheren van de opstandelingen in de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië. Zijn strijd stond in het teken van de internationale jihad (”heilige oorlog”) tegen de ongelovigen en voor de oprichting van een radicaal-islamitische staat. „Ik ben een soldaat van de islam en ik zal de ongelovigen bestrijden, ongeacht waar zij zijn en waar ik ben”, zei Chattab tijdens zijn laatste interview, in februari van dit jaar. Hij zag Tsjetsjenië slechts als „een klein territorium” in een grote oorlog voor de ware islam.

De ’Osama bin Laden’ van Tsjetsjenië gaf leiding aan een groep Arabische extremisten, die de Tsjetsjeense opstandelingen bijstonden in hun strijd tegen de „goddeloze” Russische overheersers. Chattab stond in direct contact met Bin Laden en zijn terroristische al-Qaida-netwerk. Hij zou ook de verbinding hebben gevormd tussen de Arabische geldschieters en de Tsjetsjeense rebellen.

”De Langharige” -een van zijn bijnamen- nam niet alleen zelf actief aan de strijd tegen de Russen deel, hij leidde ook soldaten op in zijn eigen trainingskampen. Tegelijkertijd gaf hij zijn leerlingen godsdienstige opvoeding. Zijn optreden zorgde ervoor dat het wahhabisme, een radicale stroming binnen de islam, zijn intrede deed in een regio die van oudsher slechts een gematigde vorm van de islam belijdt.

De ”zwarte Arabier” had de reputatie de wreedste van alle Tsjetsjeense krijgsheren te zijn. Op video is vastgelegd hoe hij eigenhandig een gewonde Russische soldaat doodt die even tevoren in een hinderlaag was gelokt. Volgens strijders uit zijn directe omgeving zouden er legio videobanden zijn waarop te zien is hoe Chattab oren, neuzen en geslachtorganen bij zijn vijanden met een mes verwijdert. Berucht is ook de moord op een aantal medewerkers van het Rode Kruis in december 1996.

De troepen van Chattab -die bekendstaan als uitstekende en goed gedisciplineerde guerrilla-strijders- zijn verantwoordelijk voor de dood van honderden Russische soldaten. Een van hun grootste successen was de complete vernietiging van een Russisch militair konvooi in april 1996 bij het dorpje Sjatoj. Chattab en veertig van zijn kornuiten doodden bij deze actie ruim 200 Russische militairen en vernietigden zo’n vijftig voertuigen.

Om de figuur van Chattab hangt een waas van mysterie. Dat begint al met zijn afkomst. Volgens Russische bronnen is Habib Abder-Rachman -zoals Chattabs echte naam luidt- geboren in het grensgebied van Jordanië en Saudi-Arabië. Omdat nooit echt duidelijk was welke nationaliteit hij had, werd hij in de media de ene keer aangeduid als Saudiër, een andere keer weer als Jordaniër. Ook over zijn geboortejaar is niet iedereen het eens. De Russen houden het op 1966, hoewel 1963 en 1970 ook regelmatig opduiken.

De ouders van Chattab, die niet onbemiddeld waren, stuurden hun zoon naar de Verenigde Staten om hem daar te laten studeren, maar de weigerachtige Chattab vertrok in 1988 naar Afghanistan -dat in oorlog was met de Sovjet-Unie- om zich daar aan te sluiten bij het verzet. Hij vocht mee met de moedjahedien en speelde een belangrijke rol bij de inname van Kabul en Jalalabad. Uit deze periode zouden de eerste contacten tussen Chattab en Bin Laden stammen.

Van 1993 tot 1995 was Chattab, die volgens Amerikaanse bronnen ook was betrokken bij verschillende aanslagen op Israëlische doelen, aan de zijde van de islamitische rebellen actief in de burgeroorlog in Tadzjikistan. In het voorjaar van 1995 vertrok hij naar Tsjetsjenië, toen Rusland zijn eerste veldtocht uitvoerde richting de Kaukasische republiek.

Na de beëindiging van de eerste Tsjetsjeense oorlog (1994-1996) en de terugtrekking van de Russische troepen predikte Chattab, samen met zijn strijdmakker Sjamil Basajev, het strenge wahhabisme. Hij verzette zich tegen de gekozen president Maschadov, die een meer seculiere staat wilde opbouwen. Een poging in de zomer van 1998 om Maschadov ten val te brengen, mislukte, maar de president slaagde er niet in de radicale Arabier het land uit te zetten.

In 1999 begonnen Chattab en Basajev in buurrepubliek Dagestan een ”heilige oorlog”. Doel was om in de Kaukasus een nieuw, islamitisch kalifaat te stichten. De militairen bleken over modern wapentuig te beschikken. De Russische geheime dienst FSB vermoedde dat de operatie financieel werd gesteund door Osama bin Laden. Hij zou Chattab hebben gesteund in ruil voor het opleiden van al-Qaida-strijders in zijn trainingskampen. Met de operatie zou een bedrag zijn gemoeid van 25 miljoen dollar. Nog hetzelfde jaar brak er opnieuw een oorlog uit tussen Rusland en Tsjetsjenië.

Chattabs twijfelachtige nalatenschap is dat hij een radicale vorm van de islam in Tsjetsjenië heeft geïntroduceerd. Hij is er in het door oorlog verscheurde land in geslaagd om met name onder jongeren een voedingsbodem te creëren voor zijn extremistische ideeën. Dat die jongeren zijn ideeën ook daadwerkelijk omzetten in daden, heeft de praktijk uitgewezen. In de huidige oorlog maken de rebellen gebruik van zelfmoordcommando’s, iets wat in de eerste Tsjetsjeense oorlog nog niet voorkwam.