Het referendum op het grootste eiland van de Nederlandse Antillen (130.000 inwoners) is van groot belang. Kozen de bewoners van Sint Maarten al eerder voor een autonome status binnen het Koninkrijk, als ook Curaçao zich hiervoor uitspreekt heeft het verband van de Nederlandse Antillen van vijf eilanden zijn langste tijd gehad.

In de opiniepeilingen geniet optie A -status aparte voor Curaçao en dus een autonoom land binnen het Koninkrijk der Nederlanden- verreweg de voorkeur. In optie B wordt Curaçao volledig onafhankelijk; optie C is handhaven van de huidige situatie en dus de Nederlandse Antillen bij elkaar houden. Optie D is deel worden van Nederland.

Als geen van de opties morgen een meerderheidssteun krijgt, doen de twee hoogst scorende opties volgende week vrijdag mee aan een tweede ronde. Curaçaoënaars woonachtig in Nederland kunnen niet meedoen aan het referendum. Wel mogen 16- en 17-jarigen meestemmen over de toekomst van hun eiland.

Curaçao is het vierde eiland dat een referendum houdt over de staatkundige toekomst. Op het benedenwindse eiland Sint Maarten koos een meerderheid van de bevolking in mei 2000 al voor een status aparte. Bij referenda op Bonaire en Saba spraken de bewoners zich duidelijk uit voor directe banden met Nederland.

De bevolking van Sint Eustatius gaat vrijdag ook naar de stembus voor een referendum. Als de bewoners van Sint Eustatius hun politieke leiders volgen, zal een ruime meerderheid kiezen voor de optie waarin Sint Eustatius het enige overgebleven eiland binnen de Nederlandse Antillen wordt.

Autonomie van Curaçao past ook in het advies van de commissie-Jesurun, die eind oktober 2004 een rapport uitbracht over de staatkundige toekomst van de vijf eilanden van de Nederlandse Antillen.

Er bestaat weinig eenheid tussen de vijf eilanden en vrijwel alle eilanden zijn voor lossere banden. De commissie-Jesurun adviseerde om de Nederlandse Antillen als land op te heffen en Curaçao en Sint Maarten een status aparte te geven, naar het voorbeeld van Aruba. De drie kleinere eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius zouden koninkrijkseiland worden en directe banden met Nederland krijgen.

Tweederde van de Nederlanders vindt dat Nederland moet instemmen met de uitkomsten van de referenda op de Antilliaanse eilanden, bleek vorige maand uit een NIPO-peiling. Van de CDA- en de VVD-stemmers is 71 procent hier voorstander van. Bij D66, de partij van nieuwe minister van Koninkrijksrelaties Pechtold, is dat zelfs 86 procent.

Iets meer dan de helft van de Nederlanders is het eens met de stelling dat de Nederlandse Antillen en Aruba zelf moeten bepalen wat voor relatie ze met Nederland hebben.

Circa de helft van de ondervraagden zegt dat de Nederlandse Antillen en Aruba maar beter onafhankelijk kunnen worden, mede gezien het feit dat de eilanden „Nederland te veel geld kosten” en „ze beter op eigen benen moeten leren staan.”

Ruim een kwart van de respondenten is voor integratie in het Caraïbisch gebied en een relatie met de VS, met name vanwege de geografische ligging en het belang van de eigen regio; 15 procent kiest voor een relatievorm met de EU en 44 procent weet het niet of heeft geen voorkeur.

Wat betreft het houden van een referendum in Nederland over de toekomstige staatkundige relatie, toont 41 procent zich voorstander, 29 procent is tegenstander van een referendum en 30 procent weet het niet of heeft geen mening.

Het PvdA-kamerlid John Leerdam, zelf Antilliaan, zal de Nederlandse regering eraan houden dat ze de wens van de bevolking van Curaçao positief tegemoet treedt.

Hij realiseert zich wel dat als optie A uit de bus komt „het nog jaren zal duren voordat de ontvlechting van de Antillen klaar is.”

In de boedelscheiding moeten afspraken worden gemaakt over de gigantische schuld van de Antillen, het begrotingstekort en het al dan niet handhaven van de Antilliaanse gulden. Verder moeten er regelingen komen op het terrein van zorg, onderwijs en defensie, dat nu voor een belangrijk deel in Nederlandse handen is. „De status aparte wordt een proces van zeer lange adem”, aldus Leerdam.

De Raad van Kerken op Curaçao houdt er in de aanloop naar het referendum een eigen visie op na. Hij riep eind vorige maand een dag van keuze en gebed uit. Dit nadat premier Ys de kerkleiders had opgeroepen om te helpen in de strijd tegen de criminaliteit. „Zonder te kiezen voor het koninkrijk van God is elke keuze binnen het koninkrijk en daarmee ook elke referendumkeuze verkeerd”, aldus de boodschap van de Raad. „Het volk moet eerst kiezen voor Jezus, wil zij vooruitgang zien en een daling in de criminaliteit.”