De gereformeerde kerk in Garderen denkt „nadrukkelijk aan een zelfstandig voortbestaan van de kerk, los van het landelijk SoW-kerkverband.” Dat heeft de kerkenraad eind vorige week in een brief aan de classis Nijkerk geschreven. Daarvoor worden kerkordelijke, juridische en praktische consequenties nagetrokken, aldus de kerkenraad. „We vragen u ons te informeren over wat formeel kerkordelijk moet geschieden om zelfstandig verder te gaan.”

De kerkenraad gaat ervan uit dat een en ander voor 12 december 2003 geregeld moet zijn, omdat de Samen op Weg-kerken dan elk een besluit nemen over de fusie.

Ook vraagt de Garderense kerk of er andere kerken, binnen en buiten de classis, van hetzelfde gevoelen zijn en of er kerken zijn waar metterdaad al is gekeken naar een niet meegaan in de landelijke fusie.

Tijdens een gemeenteavond sprak de gereformeerde kerk van Garderen zich unaniem uit voor het unievoorstel van de Gereformeerde Bond en de Confessionele Vereniging. Daarnaast heeft de vergadering de kerkenraad opgedragen „met kracht te protesteren tegen de voorgenomen fusie.” De gemeenteleden hebben het gevoel dat de fusie van bovenaf wordt doorgedrukt, tegen de wil van een zeer groot deel van de aangesloten kerken, „in ieder geval de onze.”

De kerk van Garderen heeft twee bezwaren tegen Samen op Weg. Er is bij een deel weerstand tegen „de geestelijke leiding die vanuit meerdere vergaderingen wordt gegeven.” De kwestie-Den Heyer heeft geleid tot vervreemding van de landelijke kerk, aldus de brief.

Daarnaast heeft de kerk grote problemen met de structuur die in de nieuwe SoW-kerken gaat gelden. „De top-downconstructie behelst een onzes inziens ongewenste bureaucratisering, die de dood in de pot wordt van de plaatselijke gemeente.” Het beheer wordt apart genoemd.

De kerkenraad heeft met de brief ook de pers benaderd, omdat de raad wil ontdekken welke kerken binnen de Gereformeerde Kerken dezelfde gevoelens hebben en plannen ontwikkelen in dezelfde richting.

Volgens kerkrechtdeskundige Van Drimmelen overwegen meer dan veertig gereformeerde kerken een scenario als dat van Garderen. Hij noemt onder andere Bergambacht, Yerseke, Werkendam, ’s-Gravendeel, Andijk, Urk en Zwartsluis.

Van die veertig kerken is bekend dat zij onderling contact onderhouden over de aanpak. Verder zijn er informele contacten met de Nederlands Gereformeerde Kerken. Die voelen er volgens Van Drimmelen echter niet voor de gereformeerden op te nemen, omdat het om een veelvoud van de leden van hun eigen kerk gaat.

De kerkrechtdeskundige weet ook van diverse kerken dat ze voorbereidingen hebben getroffen om hun kerkgebouwen en andere goederen onder te brengen in een stichting. Op één plaats zijn alle stappen al gezet. Alleen de handtekeningen ontbreken er nog. „Er hoeft maar een alarmbel te gaan of het is gebeurd.”

Volgens ds. Van Drimmelen is het voor een gereformeerde kerk heel eenvoudig om af te scheiden. „Je moet gewoon bedanken.” Hij legt uit dat bij alle kerkgenootschappen met gereformeerd in de naam de gemeenten zich aaneensluiten tot classes, de classes tot particuliere synoden (PS) en de PS’en tot de generale synode. „Wil je als gemeente niet meer meedoen, dan laat je dat heel eenvoudig aan je classis weten.”

Een kerkenraad moet wel eerst de gemeente raadplegen. „Dat is om te voorkomen dat gemeenteleden van niets weten. Maar de gemeente beslist niet. Zijn er veel gemeenteleden tegen, dan moet je als kerkenraad dus wel rekening houden met een scheuring.”

Een kerk die wil besluiten om uit het kerkverband te gaan, moet dat voor 1 januari 2004 doen. „Dan wordt het fusiebesluit van de synodes effectief.” Hij raadt echter sterk aan om eerst 12 december 2003 af te wachten. „Dan is de uitslag van de stemming bekend. Je hebt dan nog een paar weken de tijd. Het kan wel zo zijn dat het fusiebesluit niet wordt aangenomen. Dan hoef je niets te doen.”

Van Drimmelen ziet vooral de junivergadering van de gereformeerde synode als een belangrijk moment. „Dan zal de synode zich uitspreken over het rapport ”Kerken en kerkverband”. Dan weten de kerken meer.”

Ds. A. W. W. de Ruiter, voorzitter van het Confessioneel Gereformeerd Beraad, ziet in de brief een duidelijk signaal richting de synode. Ds. De Ruiter gaat ervan uit dat de synode in juni een luisterend oor heeft. Hij vindt in ieder geval dat de synode eerst een royale kans moet krijgen en wil nog niet over het besluit heengrijpen. „Garderen schrijft in eigen verantwoordelijkheid.”

In de gesprekken die het moderamen heeft gevoerd met de modalitaire organisaties heeft het CGB erop aangedrongen diverse beheersvormen te maken. Hij roept het triomoderamen op eerst aan beide zijden, zowel hervormd als gereformeerd, zijn huiswerk goed af te maken. „Anders zullen er grote spanningen ontstaan”, waarschuwt de predikant.

De CGB-voorzitter denkt dat er vrees schuilgaat achter de brief. „Ze zijn zich door het gas-op-de-plank van dr. Plaisier in Garderen gaan afvragen wat hun te doen staat. Nu kan het nog.”

Het CGB zal niet oproepen eruit te stappen, zegt ds. De Ruiter. „Dan staan we naast onze doelstelling en is het einde CGB. We stellen ons loyaal-kritisch op tegenover SoW en we willen ons inzetten voor een belijdend karakter.”

Hoe de classis Nijkerk op de brief uit Garderen gaat reageren, is vooralsnog onduidelijk. Maandagmorgen was de brief nog niet binnen. De brief zal niet op de eerstvolgende classisvergadering van 8 mei worden behandeld, omdat de agenda inmiddels is vastgesteld en verspreid. Waarschijnlijk gebeurt dit nu tijdens de volgende vergadering, op 11 september.

Synodelid W. Hulshof, scriba van de classis Nijkerk, kan daarom alleen op persoonlijke titel reageren. Hij vindt dat iedere kerk zelf moet beslissen. Toch heeft hij geen goed woord over voor het Garderense initiatief. „Het is niet gereformeerd. Ook al ben je tegen, je legt je neer bij de meerderheid van stemmen”, aldus Hulshof. „Het gereformeerde model was mij ook op het hart geschreven. Maar wij gereformeerden zijn in de minderheid ten opzichte van de hervormden. Het is logisch dat we het hervormde model volgen. Je moet wat opofferen.”