„Wij hebben aan de keten nooit aandacht besteed”, zegt een woordvoerster van de gemeente Reimerswaal. „Het is bekend dat ze er zijn, maar we hebben hun aantal en de locaties nooit onderzocht. We weten er weinig van af.”

Reimerswaal zegt wel veel aandacht te besteden aan het sterk toenemende alcoholgebruik onder jongeren. Het is een landelijk verschijnsel: jongeren drinken niet alleen grotere hoeveelheden, maar beginnen er ook op steeds jongere leeftijd mee. Voor jongeren die nog in de groei zijn, is dat nog schadelijker dan voor ouderen.

De woordvoerster: „We kregen signalen vanuit de gemeenteraad en vanuit het Calvijn College: Doe iets; het loopt de spuigaten uit. Juist in die tijd besloot de politie echter niet meer alle basisscholen af te gaan met voorlichting over onder meer alcohol. Daarvoor moest dus iets in de plaats komen. We zijn ons met name op de ouders gaan richten. Die dragen de eerste verantwoordelijkheid. We merken dat ouders er niet gemakkelijk over praten. Je hangt nu eenmaal niet graag de vuile was buiten.”

Het drankgebruik neemt duidelijk toe, ook op jonge leeftijd, aldus de woordvoerster. „Jongeren hebben relatief veel geld; in de visserij en de uienverwerking wordt gemakkelijk verdiend. Een deel van het probleem ligt echter bij de ouders. Die zeggen soms algauw: Liever in een keet dan in een kroeg. Maar dan bagatelliseren ze de negatieve kanten van het alcoholgebruik.”

Landelijk gezien groeide het aantal keten de afgelopen jaren tot naar schatting 1500. Als oorzaak van de toename worden de prijsverhogingen in de horeca gezien die zich sinds de invoering van de euro hebben voorgedaan. Vanwege de hoge prijs van een glas bier in cafés gaan jongeren eerst ’indrinken’ in keten of sportkantines.

Later op de avond gaan ze dan vaak alsnog naar het café. In de keet hebben ze dan al gemiddeld een half krat per persoon achterovergeslagen. Als gevolg van de populariteit van de keten zag een aantal jeugdsozen, waar geen alcohol mag worden geschonken, het bezoekersaantal teruglopen.

In de keten wordt zorgwekkend veel gedronken, constateerde de Stichting Alcoholpreventie (STAP) deze week na bezoek aan 51 keten. De keten -in een schuur, op zolder, of in een deel van een kas- zijn vaak brandgevaarlijk en de jongeren zorgen door hun gedrag voor overlast en verkeersonveilige situaties. Controleurs van de Drank- en Horecawet komen er niet langs en ook de politie en de brandweer doen bijna niets.

De Meppeler Courant, die een serie verhalen over keten publiceerde, opende zelfs een afzonderlijke internetsite rond het onderwerp. In de verhalen vergoelijken ouders het bestaan van de illegale cafés: „Ze leren een beetje zelfstandigheid. De boel moet schoongehouden worden, ze leren met geld omgaan en niet zo gauw ruzie te maken. Het is belangrijk dat ze een stuk vertrouwen krijgen. Het is een huiskamervervangend gebeuren.”

De keten hebben een duidelijke functie in de jongerencultuur op het platteland. In het STAP-onderzoek geven de jongeren aan wat ze belangrijk vinden aan hun keet: de gezelligheid, het hebben van een eigen plek (zonder familie), het drinken van alcohol, de lage prijs van de consumpties en het ontbreken van een sluitingstijd.

Uit de Gezondheidsmonitor Jongeren van de GGD Regio IJssel Vecht bleek afgelopen maand dat meer dan de helft van de ouders in de gemeente Steenwijkerland het goed vindt dat hun kinderen alcohol drinken. Ook uit het onderzoek van de Stichting Alcoholpreventie blijkt dat ouders en vooral jongeren zich geen zorgen lijken te maken over het alcoholgebruik. Ouders zijn vaak blij dat de jeugd een plek heeft om samen te komen: alles beter dan op straat.

Omwonenden, scholen en kerken zijn volgens STAP huiverig om negatieve uitspraken over keten te doen, maar maken zich wel zorgen over het alcoholgebruik van de jeugd. Omwonenden zwijgen soms ook, omdat klagen over de buren niet in de dorpscultuur past.

Men ziet geen eenduidige oplossing voor de keten, maar veel betrokkenen zijn ervan overtuigd dat ouders hierin een cruciale rol spelen. Volgens de onderzoekers zijn alternatieven voor keten belangrijk, maar vaak niet voldoende aanwezig.

Volgens STAP moeten het ministerie van Volksgezondheid en de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) duidelijk communiceren dat het tegen betaling schenken van alcohol in keten onwettig is. Dat zal gemeenten stimuleren in hun beleidsaanpak.

Het voornemen van minister Hoogervorst om de leeftijdsgrenzen strenger te handhaven sluit aan bij de wens van veel gemeenten om het alcoholgebruik in keten te beperken. De gemeenten moeten duidelijke grenzen aangeven, vindt STAP. Ouders moeten zich volgens de stichting meer verdiepen in de risico’s van de keten en van het drankgebruik. „Ze beseffen niet hoe slecht alcohol is”, zegt STAP-woordvoerder drs. J. Mulder.

Het college van Putten kondigde afgelopen maand aan binnen drie jaar negen keten te willen sluiten omdat het om illegale bouwsels gaat. Niet elke gemeente maakt zich echter even druk om het toenemende aantal ’privé-cafés’. „Ze praten maar over de jeugd en over indrinken en dat soort kretologie, maar 20, 25 jaar geleden waren de keten er ook al”, zegt wethouder K. Brand uit Staphorst. „Het verschijnsel groeit wel, maar dat komt doordat de horeca de prijzen laten stijgen.”

De gemeente Staphorst telt een groot aantal keten. „De meeste hebben we goed in de peiling. Nog dit jaar willen we een inventarisatie van alle keten gereed hebben. Dan is ook helder of ze zich aan de regels houden en wie waarvoor verantwoordelijk is.”

Met jongeren die gezamenlijk in een schuur een krat bier leegdrinken, heeft Brand geen moeite. „De jeugd is mondiger en ze hebben behoefte aan andere gesprekken en andere muziek dan de oudere generaties. Ik heb er begrip voor dat ze een eigen plek zoeken.”

Brand vindt het anders worden als de keten commercieel opereren. „Dat is niet toegestaan, en het is nog erger als er minderjarigen bij betrokken zijn. De bras- en zuippartijen op steeds jongere leeftijd baren me zorgen. Wij willen in gesprek gaan met de jongeren, maar ook met hun ouders, want dit probleem begint aan de keukentafel.”

Optreden tegen de keten kunnen overheid en politie niet alleen bij commerciële activiteiten maar ook bij overlast of bij illegale bouwsels. De brandweer in Staphorst is bijna klaar met het controleren van de openbare gelegenheden. „Daarna gaat het korps aandacht besteden aan de keten. Wat mij betreft: eerst de grote, want die baren me de meeste zorgen.”

Het uitwerken van het alcoholmatigingsbeleid is een speerpunt in de nota jeugdbeleid die het Staphorster gemeentebestuur onlangs besprak. SGP-raadslid mr. S. de Jong beklemtoont het belang van de rol van de ouders. „Zonder hun betrokkenheid is een doeltreffende aanpak van deze problematiek onmogelijk.”

Hij vindt dat ouders ook zelf moeten nadenken of en hoe ze verantwoordelijkheid kunnen nemen, in plaats van slechts af te wachten wat de gemeente gaat doen. Toch overweegt hij tijdens de commissievergadering van aanstaande maandag bij het college aan te dringen op een duidelijk tijdschema voor uitvoering van het stappenplan dat in de jeugdnota is opgenomen. „De inwoners van onze gemeente vragen om duidelijkheid. Het moet toch mogelijk zijn die te geven.”