Het gebrek aan uitzicht op een akkoord over het kiesstelsel vormde voor Dittrichs partijgenoot De Graaf woensdag de directe aanleiding om af te treden als minister voor Bestuurlijke Vernieuwing. De hervorming van het kiesstelsel was voor D66 een van de belangrijkste afspraken in het regeerakkoord, naast de invoering van de gekozen burgemeester. Ook de plannen daartoe zijn van de baan doordat de Eerste Kamer ze dinsdag blokkeerde.

D66 wil van zijn coalitiepartners compensatie voor het sneuvelen van zijn ‘kroonjuwelen’. De onderhandelingen hierover zijn donderdag geopend. Dittrich confronteerde zijn collega’s Verhagen (CDA) en Van Aartsen (VVD) met een wensenpakket over bestuurlijke vernieuwing. Behalve over het kiesstelsel wil D66 ook weer praten over de gekozen burgemeester. Er zijn varianten denkbaar om die toch te introduceren zonder dat een grondwetswijziging nodig is.

Eerder wekte D66 de indruk bij de coalitiebesprekingen vooral compensatie te willen vragen op beleidsterreinen als onderwijs of duurzame energie. Dat Dittrich toch de bestuurlijke vernieuwing bovenaan op de agenda heeft gezet lijkt het gevolg van druk uit de D66-achterban. Partijprominenten als Van Mierlo en Wolffensperger vinden dat D66 al zijn kaarten moet zetten op bestuurlijke vernieuwing. Ook partijvoorzitter Pechtold maakte zich hiervoor donderdag in het tv-programma Nova sterk.

Het is overigens zeer twijfelachtig of de drie partijen het nu alsnog eens zullen worden over een aanpassing van het kiesstesel. De besprekingen over de plannen van De Graaf hiertoe liepen het afgelopen jaar steeds vast. De Graaf wilde de kiezer twee stemmen geven: een voor een landelijke en een voor een regionale kandidaat. De VVD had echter onoverkomelijke bezwaren tegen het voorstel van De Graaf.

Dittrich, Verhagen en Van Aartsen spraken donderdagavond eerst met elkaar en later met premier Balkenende, vice-premier Zalm en D66-minister Brinkhorst. Ze gaven te kennen samen verder te willen en niet uit te zijn op een crisis. Na afloop van het beraad zei premier Balkenende dat er een „heel goed gesprek" was geweest. Volgens hem zijn daarbij geen eisen op tafel gelegd maar is er „gekeken hoe we de zaak kunnen oplossen". Wel schatte hij in dat er nog enkele dagen nodig zullen zijn voor er een akkoord ligt. Volgens Dittrich zal het zeker een week duren om tot een akkoord te komen.