Het toezicht ligt bij de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA), maar die kan slechts 71 controleurs inzetten voor 60.000 verkooppunten. De VWA schreeuwt dan ook om meer mankracht. Bovendien zien gemeenten veel te weinig toe op naleving van de drank- en horecawet.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) stelt donderdag in een reactie dat de gemeenten nu niet bevoegd zijn om toezicht te houden op de naleving. Ze pleit er al jaren voor dat wettelijk mogelijk te maken. „Gemeenten verstrekken alleen de vergunningen maar kunnen daarna geen bestuurlijk toezicht houden", zegt een VNG-woordvoerder. Hij erkent dat de tientallen ambtelijke controleurs bij lange na niet voldoende zijn.

Schattingen van het aantal illegale hennepkwekerijen in ons land lopen uiteen van 5000 tot 20.000 en de georganiseerde misdaad lijkt er steeds meer greep op te krijgen. Het buitenland kijkt er met scheve ogen naar, want nederwiet is een niet onbelangrijk exportproduct. De aanpak van de hennepteelt is verscherpt, maar volgens de Rekenkamer vooral om overlast tegen te gaan. Professionele teelt in loodsen en op industrieterreinen wordt minder belangrijk gevonden.

Strenge handhaving van het verbod op hennepteelt zal volgens de Rekenkamer wel als gevolg hebben, dat de coffeeshops niet meer bevoorraad worden. Daarmee wordt ook het gedoogbeleid rond het gebruik van soft drugs de nek omgedraaid.

Niet alleen de burgers, maar ook de overheid neemt het niet altijd nauw met de regels. Zo stelt het Rijk strenge normen aan het vervoer van gevaarlijke stoffen, maar kunnen gemeenten in de praktijk gewoon huizen bouwen bij de wegen en de spoorlijnen die daarvoor gebruikt worden. De gemeente Amsterdam ging nog een stapje verder door met het Rijk een afspraak te maken over de ontwikkeling van nieuw stedelijk gebied langs de Zuidas. Daardoor wordt overschrijding van veiligheidsnormen „in feite bij voorbaat gedoogd", aldus de Algemene Rekenkamer.

Ook hier zegt de VNG dat de gemeenten klem zitten en dat de discussie hierover al lang loopt. „Gemeenten hebben geen inspraak in de route van het vervoer van gevaarlijke stoffen, maar ze moeten wel voldoen aan de verplichting om voldoende huizen te bouwen".

De onderzoekers bevelen het Rijk aan om bij het opstellen van regels al goed na te denken over de mogelijkheden om de naleving te handhaven. Daarbij zijn drie soorten van problemen: gebrek aan capaciteit bij de toezichthouders (verkoop aan jongeren), strijdigheid van beleid (softdrugs) en onduidelijkheid over de strengheid van de regels (gevaarlijke stoffen).