Dat blijkt uit onderzoek van drs. J. Lavrijsen, hoofd van de opleiding tot verpleeghuisarts van het Radboud Universitair Medisch Centrum, dat in verband met de zaak-Schiavo is gepubliceerd op de site van het ”British Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry” (www.jnnp.com). Lavrijsen zal in juni op dit onderwerp promoveren.

Lavrijsen stelde vast dat in de onderzochte periode vanaf januari 2000 de Nederlandse verpleeghuizen 76 vegetatieve patiënten telden. Van hen overleden er in de periode tot september 2003 9 door het stopzetten van de sondevoeding, 24 door het niet voortzetten van de medische behandeling bij complicaties rond de sondevoeding, 10 met behandeling van complicaties rond de sondevoeding.

Lavrijsens bracht voor zijn onderzoek het aantal vegetatieve patiënten van alle 330 Nederlandse verpleeghuizen in beeld. Daaruit blijkt dat Nederland twee vegetatieve patiënten per 1 miljoen inwoners telt. Uit een Weens onderzoek blijkt dat Oostenrijk negentien vegetatieve patiënten per 1 miljoen inwoners heeft.

Lavrijsen wijt dit verschil vooral aan het niet voortzetten van de behandeling bij medische complicaties, niet aan de stopzetting van de sondevoeding. Andere oorzaken voor het lage aantal vegetatieve patiënt zoekt hij in zijn onderzoekstechniek, namelijk het uitsluiten van patiënten met dementie of in een overgangsfase.

Cruciaal voor patiënten die vegeteerden door een herseninfarct, verkeersongeluk of ander trauma is volgens Lavrijsen de vraag of zij binnen een jaar bijkomen. Volgens hem is daarna de kans op ontwaken nihil. Bij vegetatieve patiënten zonder trauma legt hij deze grens op zes maanden. Als vegetatieve patiënten wel bijkomen, wil hij dat deze zwaar gehandicapte mensen goede revalidatiemogelijkheden krijgen.

Prof. dr. ir. H. Jochemsen, directeur van het christelijke Lindeboom Instituut voor medische ethiek, kijkt niet op van de uitkomsten van Lavrijsens onderzoek dat het leven van negen comateuze patiënten is beëindigd. „Dit gebeurt allang. Het is het voorgestelde beleid van de artsenorganisatie KNMG, al zal niet elk verpleeghuis er zo mee omgaan.”

Bij patiënten in vegetatieve toestand is het van groot belang vast te stellen wat precies de hoogte van bewustzijn is. „Een neuropsycholoog zei na bestudering van videobeelden van Terri Schiavo recent dat zij niet in coma ligt, maar in een laag bewuste toestand leeft. Dit gezien het feit dat zij reacties lijkt te geven. Dan ben je een ernstig gehandicapt persoon.”

Jochemsen vindt het te kort door de bocht om sondevoeding na een jaar te stoppen. „Staken is hier nauw verbonden met sterven. Dat maakt het een lastige beslissing die wat mij betreft niet alleen op de kalender moet worden genomen, maar afhangt van het geheel van situatie.”

Wat wel mag meespelen in een beslissing om de voeding te staken, zijn volgens de ethicus complicaties bij de toediening. „Als de sonde wordt uitgebraakt wegens irritaties, de patiënt de voeding niet meer verdraagt of als de sonde voor een infectie zorgt, kan ik me voorstellen dat de toediening per sonde disproportioneel wordt. Maar het blijft een lastige kwestie waar mensen zorgvuldig mee moeten omgaan.”

Voor Jochemsen speelt daarin mee dat toediening van voeding, ook per sonde, zijn inziens geen medische handeling is maar een zorgende handeling. „Alleen het inbrengen van de sonde is een medische handeling, maar het voeden zelf niet.”

Artsen moeten er volgens hem terughoudend in zijn om sondevoeding ”medisch zinloos” te noemen. „Kun je dat zeggen zonder in feite dat leven zinloos te noemen? Mogen we dat zo stellen? Ook al is de ervaring van zinloosheid bij een dergelijke situatie heel begrijpelijk, mijns inziens moeten er toch vooral medische redenen zijn om een sondevoeding eventueel te staken.”