De politieke elite van de Unie was dinsdagavond en woensdag in Brussel bijeen voor de gebruikelijke lentetop. De leiders legden in hun communiqué nog eens vast wat er allemaal dient te gebeuren om groei, werkgelegenheid en welvaart veilig te stellen. Zij roepen op „alle nationale en gemeenschappelijke middelen” te mobiliseren om van de beoogde aanpak een succes te maken.

Nieuwe maatregelen zijn niet aan de orde. We hebben het allemaal al eens eerder gehoord. Meer van hetzelfde wat dit betreft. Er is nu vooral „dringend actie” nodig. Geen woorden, maar daden. De prijs van vertragingen of onvolledige hervormingen zal namelijk hoog zijn, luidt de waarschuwing.

In maart 2000 bereikten de vertegenwoordigers van de lidstaten in Lissabon ook al een akkoord over een omvangrijk dossier op dit gebied. Dat bevatte een ambitieuze doelstelling. Zij kondigden aan ernaar te streven de EU binnen tien jaar om te vormen tot de meest dynamische en concurrerende kenniseconomie van de wereld. Dat ideaal is inmiddels achter de horizon verdwenen. Het was eerder een droom dan een realistische optie, wisten we al langer. Europa is ten opzichte van de VS alleen maar verder achterop geraakt.

De uitvoering van de in de Portugese hoofdstad uitgestippelde strategie heeft in de afgelopen jaren veel te wensen overgelaten. De regeringschefs erkennen dat er „duidelijke gebreken” zijn op dit punt. Daarom zetten zij nu in op een nieuwe start met een nieuw elan. Voorzitter Barroso van de Europese Commissie heeft het project zelfs verheven tot de belangrijkste prioriteit van zijn team.

Hij is echter afhankelijk van de medewerking van de afzonderlijke landen. Die moeten het uiteindelijk doen. Brussel beschikt niet over bevoegdheden om in dit verband iets af te dwingen. De deelnemers aan de krokustop hebben afgesproken dat elk van de lidstaten, in overleg met de sociale partners, een nationaal hervormingsprogramma opstelt en een coördinator benoemt voor de verwezenlijking daarvan. De overheden rapporteren aan de Commissie en die publiceert jaarlijks een overzicht van de vorderingen her en der.

In de gerevitaliseerde benadering krijgen drie terreinen bijzondere aandacht: innovatie, verbetering van het ondernemersklimaat en sociale bescherming. Die hoofdstukken voorzien in totaal in een honderdtal aanbevelingen, van het vergroten van de inspanningen in de sfeer van research en ontwikkeling naar een niveau van 3 procent van het nationaal inkomen tot het uitbreiden van de faciliteiten voor kinderopvang, van het moderniseren van de sociale zekerheid tot maatregelen om te vermijden dat jongeren voortijdig, zonder diploma, de school verlaten.

Door implementatie van ’Lissabon’ kan volgens een recent onderzoek het gezamenlijk bruto binnenlands product (bbp) over een periode van tien jaar 8 procent hoger uitvallen. Zonder de noodzakelijk geachte stappen zal de potentiële economische groei op langere termijn daarentegen slinken van 2 à 2,25 procent thans tot slechts zo’n 1,25 procent.

De achterliggende jaren hebben geleerd dat als het op echte daden aankomt, de politieke bereidheid vaak tekortschiet en de weerstand tegen hervormingen veelal groot is. Kabinetten en coalities zijn bang bij de volgende verkiezingen door de burgers afgestraft te worden.

Een illustratie van een en ander vormt de huidige heftige discussie over de door ex-commissaris Bolkestein ingediende zogeheten dienstenrichtlijn. Die moet zorgen voor een grenzeloos Europa op de betrokken markt, zodat bedrijven overal hun diensten kunnen aanbieden tegen de arbeidsvoorwaarden die gelden in het land van vestiging. Dat zal de concurrentie bevorderen en, zo benadrukken de voorstanders, enkele honderdduizenden extra banen opleveren. Maar het verzet is enorm. Vakbonden en politici in West-Europa vrezen onder invloed van die liberalisering een aantasting van de sociale verworvenheden van werknemers. Het voorstel zal daarom drastisch worden aangepast.

De regeringsleiders stemden woensdag snel in met de reanimatie van Lissabon. Volgens de Luxemburgse premier Juncker, die momenteel het voorzitterschap van de EU bekleedt en die al jarenlang meeloopt, was het de kortste Europese Raad die hij ooit had meegemaakt. Dat geeft aan dat we nog verkeren in het stadium van globale afspraken. Beslissingen over concrete ingrepen zullen ongetwijfeld moeizamer totstandkomen.