Kerk & religie

Drie geloven in één Bijbels Museum

Stil liggen ze te luisteren. Een deken beschermt hen tegen de kou. Het is aardedonker. Sterren schitteren aan het firmament. Uit de luidsprekers klinkt „het verhaal van Abraham, Ibrahim voor moslims. Midden in de nacht hoort hij een stem.” Meteen rolt een zware mannenstem door de ruimte. „Ibraham, zoveel sterren als er zijn, zoveel kinderen zul je krijgen. David, Jezus, Mohammed, Yoram, Karin, Mechmed…”

A. de Heer
26 April 2002 19:01Gewijzigd op 13 November 2020 23:32
AMSTERDAM - Model van de Tempelberg. De maquette, die de verschillende lagen laat zien waaruit Jeruzalem is opgebouwd, neemt een prominente plaats in op de nieuwe expositie in het Bijbels Museum in Amsterdam. - Foto Paul Dijkstra
AMSTERDAM - Model van de Tempelberg. De maquette, die de verschillende lagen laat zien waaruit Jeruzalem is opgebouwd, neemt een prominente plaats in op de nieuwe expositie in het Bijbels Museum in Amsterdam. - Foto Paul Dijkstra

Het is een van de verhalen die kinderen te horen krijgen op de deze week geopende ”Verhalenzolder” in het Bijbels Museum in Amsterdam. In een speciaal ingerichte ruimte worden ze, met behulp van beeld, tekst, licht- en geluidseffecten, een koffer, een zonnebril en een koptelefoon, „meegenomen op reis naar het land van Abraham/Ibrahim.”

De tocht voert door de woestijn. Eindpunt is Jeruzalem. Onderweg krijgen de jeugdige bezoekers verhalen te horen uit de Joodse, de christelijke en de islamitische traditie. Ze zijn gekoppeld aan feesten die nog altijd worden gevierd: Pesach, Pasen en het Offerfeest.

„Wat vond je nu het spannendst aan de reis?” vraagt presentatrice Heidi Iepema aan een van de Amsterdamse schoolkinderen die de zolder zojuist hebben ingewijd. Het donkere meisje denkt even na. „De plagen in Egypte”, is haar antwoord. „Bij de laatste plaag moest elke oudste zoon sterven.”

„Het water dat in bloed veranderde”, zegt haar buurman, eveneens van niet-Nederlandse komaf. „Het werd ineens helemaal rood, en alle vissen stierven.”

„Moest je toen gillen?” wil Iepema weten. „Nee, dat ook weer niet.” „En Leon, waarom moesten jullie je schoenen uitdoen?” Het ventje begint wat zenuwachtig te lachen. „Nou?” probeert de presentatrice hem te helpen. Bedeesd: „Dat hebben ze niet verteld.”

Behalve de Verhalenzolder werd deze week ook de tentoonstelling ”De Tempelberg/Haram-al Sharîf, heilige plaats voor joden, christenen en moslims” geopend. Beide attracties maken deel uit van de vernieuwing en herinrichting van het Bijbels Museum, die de komende jaren verder gestalte moet krijgen.

Het idee voor de tentoonstelling ontsproot ruim anderhalf jaar geleden aan het brein van conservator Ad van Weezel. Samen met zijn opvolgster, Hermine Pool, begeleidde hij het hele traject. Het was zijn afscheidscadeau. De opening van de expositie was voor Van Weezel (65) de kroon op zijn werk en tegelijk het vertreksein. Na 27 dienstjaren gaat hij met pensioen.

Van Weezel wijst op de grote maquette van de Tempelberg, „vandaag een hot item.” Conrad Schick, in die tijd stadsarchitect in Jeruzalem, vervaardigde haar in 1879 voor ds. L. Schouten, de grondlegger van het Bijbels Museum. De maquette toont de verschillende lagen van de bebouwing van de Tempelberg.

Het model laat zien hoe onlosmakelijk Jodendom, christendom en islam met elkaar zijn verweven, aldus de conservator. „Dat ze zich alledrie op de onopgeefbare band met Jeruzalem en de Tempelberg beroepen, is terecht. Het probleem is alleen dat de aanhangers van deze religies vaak alleen maar door de bril van hun eigen traditie kijken.”

Een video geeft een kijkje in het binnenste van de maquette. Veel belangrijke religieuze plaatsen in Jeruzalem zijn tot op de fundamenten aan elkaar gewaagd, is de boodschap. In de documentaire -die op termijn interactief moet worden- doen ook enkele inwoners hun zegje. „God heeft de Joden deze berg aangewezen, zegt iemand. „Sharon heeft de Palestijnen enorm geprovoceerd door midden in een moslimwijk te gaan wonen”, zegt een ander, zelf moslim.

Van Weezel is merkbaar trots op ’zijn’ expositie. „Neem alleen al zo’n doosje met zand van de Tempelberg. Ds. Schouten nam het ooit mee, zo van: daar heeft Christus Zijn voeten gezet. Daar krijg ik nu tranen van ontroering bij. Of hier: een flesje met water uit het Kedrondal.”

Begeeft het Bijbels Museum zich met deze expositie in het spoor van het Bijbels Openluchtmuseum, dat onlangs de wacht werd aangezegd door bisschop Hurkmans? Van Weezel: „Beslist niet. We voeren al jaren hetzelfde beleid. Maar we zijn geen kerk. Het Bijbels Museum wil een brug slaan tussen Bijbel en cultuur. Dat is vijf jaar geleden ook neergelegd in ons ”mission statement”. We zien de Bijbel als een document dat van onschatbaar belang is voor het begrijpen van onze cultuur.”

Toch past zo’n expositie goed in het huidige klimaat. Van Weezels opvolgster, Hermine Pool, reageert direct. „Dat is een vooroordeel. Ons beleid is absoluut niet veranderd. Er zitten heel wat gereformeerdebonders in onze vriendenkring. En die hebben positief meegedacht. Bovendien: deze maquette is altijd al in het bezit van dit museum geweest.”

Van Weezel vult haar aan: „Natuurlijk is het waar dat we dit model tot voor kort gebruikten om te laten zien hoe de heilige stad eruitzag. Maar om aan te sluiten bij de actualiteit -de geweldsspiraal die Jeruzalem teistert- is nu gekozen voor deze functie.”

Dat laatste benadrukt ook directeur J. Boonstra. „In september 2000 zette Ariel Sharon, toen nog geen premier, zijn voet op de Tempelberg. Dat leidde tot een enorme heibel. Mensen vroegen ons toen hoe de vork precies in de steel zat. Ik kreeg zelfs de vraag: Waarom hebben de moslims dan ook de tempel afgebroken en er een moskee neergezet? Maar zo zit het niet. De heilige plaatsen zijn niet los van elkaar te zien. Vandaar deze expositie.”

Verleent de overheid subsidie voor deze tentoonstelling omdat die een multireligieus karakter draagt, net als het Bijbels Openluchtmuseum? „Nee. De gedeeltelijke subsidie voor het museum dateert al van voor de periode dat het idee voor deze expositie ontstond.”

Boonstra accentueerde bij de opening sterk het multireligieuze karakter van de tentoonstelling. „Straks loopt u door de deur. U komt dan in de hoek te staan. Dan ziet u drie vitrines, met voorwerpen uit elk van de drie religies. En dan moet u kiezen. Welke bril zet u dan op? U kunt alleen de linkse vitrine gaan bekijken, met allerlei attributen uit de Joodse traditie. U kunt ook kiezen voor de middelste, de christelijke; of voor de rechtse, de islamitische. Maar het is natuurlijk de bedoeling dat u uiteindelijk door alledrie de brillen kijkt.”

Misschien is het voor de museumdirectie toch maar goed dat er geen bisschop Hurkmans in het bestuur zit.

RD.nl in uw mailbox?

Ontvang onze wekelijkse nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

Hebt u een taalfout gezien? Mail naar redactie@rd.nl

Home

Krant

Media

Puzzels

Meer