Nederland is altijd voorstander geweest van een strikte handhaving van de budgettaire discipline, maar Zalm ging uiteindelijk toch akkoord met de aanpassingen. Hij sprak na afloop van „een zeer verdedigbaar compromis.” De bewindsman benadrukte dat een coulante houding alleen aan de orde zal zijn bij slechts geringe en tijdelijke overschrijdingen van de grens van 3 procent het bruto binnenlands product (bbp).

De regeringsleiders moeten de nieuwe benadering nog goedkeuren. Zij zijn dinsdag en woensdag voor een top bijeen in Brussel. Premier Juncker van Luxemburg, die momenteel het voorzitterschap van de EU bekleedt, verwacht geen problemen meer.

Met name Duitsland heeft sterk aangedrongen op een grotere bewegingsvrijheid op het terrein van de overheidsfinanciën. Het slaagde er uiteindelijk in een speciale behandeling toegezegd te krijgen. In verband met de hoge kosten die sinds de hereniging jaarlijks nodig zijn om de voormalige DDR er economisch bovenop te helpen, zal de Unie een oogje dichtknijpen als het deficit wat fors uitvalt. Minister Eichel is „zeer tevreden” en zegt blij te zijn dat „voor het eerst wordt erkend dat Duitsland zich geconfronteerd weet met zware lasten.”

De voormalige Oostbloknaties zijn gedurende vijf jaar gevrijwaard van sancties bij ontsporingen die samenhangen met het opbouwen van een goed pensioensysteem. Ook andere landen hoeven vanaf nu minder snel te vrezen voor boetes. Zij mogen onder bepaalde voorwaarden en voor een beperkte duur de voorschriften omtrent het maximaal toegestane tekort overtreden.

De EU zal namelijk rekening houden met uitgaven die naar het oordeel van de betrokken regering „relevant” zijn om te spreken van verzachtende omstandigheden, zo vermeldt het akkoord. Wat dit allemaal precies zal betekenen, is niet vastgelegd. Gedetailleerde formuleringen ontbreken.

De Europese Commissie en vervolgens de ministers van Financiën zullen de aangevoerde argumenten beoordelen. De deelnemers aan de ingelaste vergadering van zondag wezen erop dat een land in ieder geval niet automatisch wordt ontzien als het maar een goede smoes verzint. Er zijn bij het vaststellen van de omvang van het saldo geen specifieke uitgavencategorieën op voorhand uitgezonderd. Frankrijk wilde bijvoorbeeld standaard het budget voor defensie buiten beeld laten.

Volgens het pact, dat in het vorige decennium totstandkwam om voor een harde euro te zorgen, mag het begrotingstekort niet uitgaan boven de 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Die afspraak blijft van kracht, maar in de praktijk zal een stijging tot boven dat plafond niet meteen gevolgen hebben. Sommige diplomaten houden het erop dat in de toekomst een saldo tot 3,5 procent zonder meer wordt geaccepteerd.

In november 2003 ontstond een fikse ruzie rond het groei- en stabiliteitspact, doordat Duitsland en Frankrijk de overeenkomst in feite buiten werking stelden. Later startte een debat over een hervorming ervan. De onderhandelingen in dat kader verliepen de voorbije maanden erg moeizaam.