De Polen die een groot deel van de oorlogsjaren in Schotland doorbrengen, hebben maar één doel: de bevrijding van Warschau. Daar is hun intensieve training in de Schotse Hooglanden op gericht. Dat vooruitzicht maakt het lange wachten op de bevrijding goed. Generaal Sosabowski is dan ook slecht te spreken over het plan van generaal Eisenhower om de Polen te betrekken bij de Slag om Arnhem. Sosabowski ziet niets in de gevaarlijke missie, die volgens hem gedoemd is te mislukken.

Als Operatie Market Garden in september 1944 van start gaat, kunnen de Polen -opgeleid tot parachutisten- niet de lucht in door de dichte mist. „En toen ze eindelijk konden landen in Nederland, wist de militaire top al dat Operatie Market Garden was mislukt. Toch moesten 1500 Poolse paratroepers hun jonge leven wagen”, zegt een achterkleinzoon van Sosabowski.

Sosabowski junior is deze week in Nederland om het tragische verhaal van zijn overgrootvader, en daarmee van de Poolse militairen die in de Tweede Wereldoorlog op Nederlandse bodem vochten, te vertellen. Hij begon zijn driedaagse toer woensdag in Breda. Gisteravond sprak de docent van de universiteit van het Britse Brighton in Den Haag. Vandaag was hij in Arnhem bij de slagvelden te vinden.

Het steekt de achterkleinzoon van de generaal dat de Britten de Polen de opdracht gaven te landen op een „zeer gevaarlijke” plaats. „Daar waar de Britten zelf niet durfden te landen.” Door de mist die Nederland in zijn greep hield, kwamen op 21 september 1944 slechts 1000 Polen terecht bij Elden, onder Arnhem. Na vier dagen waren er 98 van hen gedood door de Duitsers en werden er 500 vermist.

De zware verliezen ontstonden voor een groot deel bij het over de Rijn helpen van Britse soldaten. Onder zwaar Duits vuur haalden de Polen terugtrekkende Britse militairen uit de frontlinie. Op deze manier redden zij minstens 2000 soldaten het leven.

Op 9 december 1944, twee maanden na Operatie Market Garden, werd Sosabowski afgezet als generaal. „Mijn leven was moeilijk. Ik heb geen spijt van wat ik heb gedaan en als mij gevraagd zou worden hetzelfde nog eens te doen, zou ik niet twijfelen dat te doen”, zei de ex-generaal volgens zijn achterkleinzoon aan het eind van zijn leven.

De Polen snakken volgens Sosabowski naar rehabilitatie van hun held. Eind vorig jaar droeg de Tweede Kamer de regering op om te onderzoeken of Sosabowski postuum de Militaire Willemsorde kan worden verleend. De uitkomst van dit onderzoek is nog altijd niet duidelijk. Prins Bernhard brak vorig jaar nog een lans voor het toekennen aan Sosabowski van de hoogste militaire onderscheiding die Nederland kent. Ook pleitte hij voor het decoreren van Poolse veteranen. Bernhard noemde het „ongelooflijk nalatig” van Nederland dat de Polen niet waren beloond.

Sosabowski viel na de oorlog slechts hoon en spot ten deel. Hij eindigde zijn leven als fabrieksarbeider in Engeland. Zijn salaris bedroeg 6 pond per week. In september 1967 overleed de held van Arnhem in een ziekenhuis in Londen. „Het wordt hoog tijd voor eerherstel”, zegt Sosabowski junior. „Mijn overgrootvader heeft gedaan wat hij kon.”

Na het drama van de Slag om Arnhem „moest er een zondebok worden gevonden”, zegt de achterkleinzoon. Het slachtoffer was de Poolse generaal. „Sosabowski heeft slecht gevochten”, is het vernietigende oordeel van veldmaarschalk Montgomery. Zestig jaren waren nodig om tot een ander inzicht te komen.