Het CPB zet daarin vier scenario’s naast elkaar en brengt de gevolgen in kaart voor onder meer economische ontwikkeling, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, zorg en ruimtegebruik. De hoofdboodschap van het planbureau is dat er „geen gratis keuzes” zijn, maar dat kiezen wel moet. „Hoe langer oplossingen vooruitgeschoven worden, hoe groter het risico op abrupte en dure aanpassingen.”

Met deze publicatie, die donderdag is aangeboden aan minister-president Dick Schoof, „geeft het CPB aanzetten tot een debat over de toekomstige ontwikkeling van de economie en de maatschappij”. Het rapport laat zien waar het toe kan leiden als de overheid een koers bepaalt en daaraan vasthoudt, maar ook „welke keerzijdes we dan voor lief moeten nemen”.

Radicaal kiezen voor materiële welvaart bijvoorbeeld, leidt tot de hoogste groei, maar ook tot meer ongelijkheid en vervuiling. In dat scenario staat economische vrijheid centraal. Klimaatdoelen worden niet gehaald, wat op termijn de economische groei juist kan bedreigen. Dit scenario gaat ook gepaard met een hoge migratie, waardoor de druk op de woningmarkt en leefomgeving toeneemt.

Het scenario waarin zelfvoorziening en gemeenschapsdenken voorop staan, zet juist een rem op de economische groei. Om minder afhankelijk te worden van het buitenland, wordt actieve industriepolitiek bedreven. Dat remt handel en innovatie af. De keerzijde van het scenario waarin solidariteit centraal staat, is dat de belastingen stijgen en de pensioenleeftijd sneller omhooggaat.

Het duurzaamheidsscenario is het enige waarin de klimaatdoelen worden gehaald, maar scoort eveneens laag op economische groei. De overheid treedt sterk sturend op door vervuilend gedrag te verbieden of te belasten. Dat kan leiden tot stijgende prijzen en beperking van de keuzevrijheid.

„De scenario’s zijn geen voorspellingen”, benadrukt CPB-directeur Pieter Hasekamp. Ook zijn er „combinaties denkbaar” tussen beleidsopties uit de verschillende scenario’s. „Deze verkenning laat vooral zien dat aan alle keuzes consequenties vastzitten.”