Het deur-aan-deur ophalen van eenmalige anonieme giften is een Nederlandse traditie; het gebeurt in geen enkel ander land, zegt bestuurslid Chantal van Gool van Stichting Collecteplan. Vandaar dat het door Unesco inmiddels tot immaterieel erfgoed is verklaard.

Stichting Collecteplan, opgericht in 1963, stelt het rooster op voor de 24 organisaties die langs de deuren gaan. „In de zomervakantie zijn er geen collecten. In december en januari ook niet, omdat in het donker met geld over straat lopen vaak niet veilig voelt.”

Zestig jaar geleden was het ook al lastig voldoende collectanten te vinden, zegt Van Gool. „Dat probleem neemt echter toe. De maatschappij wordt individualistischer. Mensen binden zich minder lang aan een goed doel. Mijn schoonmoeder had de hal altijd vol collectebussen staan; ze liep jaar in, jaar uit voor dezelfde doelen. Dat gebeurt nu minder. In coronatijd zijn nogal wat oudere collectanten afgehaakt.”

Collectebord

Bijna een kwart van het geld dat langs de deuren wordt opgehaald, komt binnen via QR-codes die op de collectebussen zijn aangebracht. „Drie jaar geleden vonden mensen dat nog ingewikkeld”, zegt Van Gool. „Inmiddels zijn ze gewend aan het geven via codes. Maar de meesten geven nog het liefst contant geld. Alle mogelijkheden bij elkaar zorgen ervoor dat de gemiddelde opbrengst per collectant duidelijk toeneemt. Daarnaast bieden alle fondsen de optie online te collecteren – dus niet de straat op, maar via WhatsApp, Facebook of e-mail je familie en kennissen vragen te doneren. Dat levert ook veel op.”

Tweeënhalf jaar geleden koos KWF Kankerbestrijding er als eerste voor alleen nog digitaal te collecteren. De collectanten hebben geen bus meer bij zich, maar een collectebord waarop een QR-code staat.

Volgens woordvoerster Linda Sumner nam KWF het besluit omdat mensen steeds minder contant geld in huis hebben én omdat het afstorten van geld lastiger wordt: het is veel duurder geworden en het kan op steeds minder plaatsen. Omdat niet iedereen via een QR-code wil betalen, krijgen de collectanten geefkaartjes mee. Daarop staat hoe mensen op een andere wijze kunnen bijdragen, bijvoorbeeld door een bedrag over te maken.

Het besluit om niet meer met bussen langs de deur te gaan, heeft ertoe geleid dat een aantal collectanten afhaakte. „Mensen die vaak jarenlang voor ons een route liepen. Ze vonden dit een goed moment om te stoppen. We hebben nu minder collectanten en dat heeft invloed op de opbrengst. Er zijn ook mensen die op een andere wijze willen bijdragen: door cupcakes te bakken of aan een sportmarathon mee te doen. Voor ons is elke manier goed.”

Nog altijd heeft KWF tienduizenden collectanten. Maar ze gaan niet allemaal meer de deuren langs. „Er zijn er ook die collecteren vanuit hun luie stoel: ze appen een linkje rond binnen hun netwerk en halen zo geld voor ons op.”

Van Gool zegt het besluit te begrijpen. „Het is een enorm werk om de collecte te organiseren. Veel organisaties kunnen de opbrengst echter niet missen. Het liefst halen we zoveel mogelijk digitaal op, maar zolang Nederland er niet klaar voor is, blijven de meeste fondsen meerdere geefmogelijkheden aanbieden.”

Camera

Hulporganisatie ZOA schakelde in coronatijd noodgedwongen over op digitaal collecteren, zegt woordvoerder KlaasJan Baas. „Dat ging best goed. Sindsdien doen we het allebei: fysiek en digitaal. Het digitale deel van de opbrengst steeg van 25 procent vorig jaar tot 35 procent dit jaar. We moedigen onze collectanten aan een digitale collectebus aan te maken. ZOA heeft echter ook een groot leger aan vrijwilligers die graag de straat op gaat. Er zijn nogal wat ouderen bij en een deel van hen heeft niets met digitaal collecteren. De huis-aan-huiscollecte schaffen we zeker niet af: het gesprek met mensen is ook heel waardevol.”

Op elke collectebus staat een QR-code, zegt Baas. „Vorig jaar kwam 20 procent van de opbrengst van de bussen via die code binnen, dit jaar 25 procent. Via een QR-code schenken mensen gemiddeld meer dan wanneer ze hun laatste muntstukjes bij elkaar zoeken.”

„Via een QR-code schenken mensen gemiddeld meer dan wanneer ze hun laatste muntstukjes bij elkaar zoeken” - KlaasJan Baas, woordvoerder ZOA

Vorig jaar deed ZOA een proef met een kartonnen collectebord met alleen een QR-code erop. „Daar was weinig animo voor bij onze collectanten. Ze lopen toch het liefst rond met een echte collectebus; wel mét een QR-code erop. We krijgen ook signalen van andere organisaties dat collectanten massaal afhaken als de collecte alleen nog met een QR-code zou gebeuren.”

Het huis-aan-huis collecteren wordt bemoeilijkt doordat steeds meer mensen een digitale deurbel hebben, zegt Baas. „Via hun camera zien ze dat een collectant heeft aangebeld. Dan besluiten ze soms om niet open te doen.”

Nieuwe start

Het Rode Kruis stopte in 2022 met de jaarlijkse collecte langs de deuren: de opbrengst daalde, terwijl het organiseren van een collecte veel mankracht, logistiek en tijd vergt. De andere goede doelen overwegen momenteel niet om te stoppen, zegt Van Gool van Stichting Collecteplan. „Het gaat niet alleen om de opbrengst; de rondgang levert ook naamsbekendheid op. We zien sommige fondsen de collecte weer opstarten, zoals het Ouderenfonds en Hartekind.”