Met het rapport ‘Ketenen van het verleden’ kreeg het kabinet in juli 2021 het advies om excuses voor het slavernijverleden te maken. Bijna een jaar later nam het kabinet het „principebesluit” om dat te doen, al lagen het moment en de inhoud van de excuses toen nog niet vast.

„Een goed moment voor excuses kan 1 juli 2022 zijn”, schreven ambtenaren. In 2023 zou het herdenkingsjaar rond het slavernijverleden beginnen, en het leek de ambtenaren geen goed idee als de excuses als „schaduw” over de voorbereidingen zouden hangen. Die datum werd het niet „omdat er meer tijd nodig was om tot het benodigde politieke draagvlak te komen”, reageert een woordvoerder van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) tegenover ANP.

In een later document stellen ambtenaren voor dat toenmalig premier Mark Rutte op 23 november 2022 excuses maakt in het Zeeuws Archief in Middelburg, maar ook op die dag is het er niet van gekomen. Eind november was volgens de woordvoerder van Binnenlandse Zaken „niet haalbaar” door „de maatschappelijke discussie en de discussie met Suriname over mogelijke excuses”. De directeur van het Zeeuws Archief zegt niet op de hoogte te zijn van het voorstel.

Toen begin november 2022 uitlekte dat het kabinet van plan was excuses te maken in december, reageerden betrokken groepen verontwaardigd. Ze vonden het te gehaast en wilden meer inspraak. Velen hadden liever dat de excuses op 1 juli, Keti Koti, zouden komen.

De frustratie klonk ook bij een bezoek van toenmalig staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties) aan Curaçao. „Dit is niet zomaar een onderwerp; dit zit diep, het leeft en het doet pijn”, zei een van de aanwezigen volgens een intern verslag. „En nu hebben we het over iets dat over minder dan een maand zou moeten gebeuren? Ik ril ervan.”

Toch zette het kabinet door. Op Curaçao zei Van Huffelen dat er „geen specifieke reden” is voor 19 december, maar in een ander document wordt verwezen naar een belofte van minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming). Hij beloofde in een toespraak dat het kabinet nog voor 2023 met een reactie op het slavernij-rapport zou komen. „Daar hebben velen te lang op moeten wachten.”

Volgens de BZK-woordvoerder viel de keuze op 19 december omdat dat het eerste moment was „waarop een evenement met alle leden van het kabinet kon worden gepland”.