Ze wist dat er risico’s waren, maar nood breekt wet. Daarom besloot de Amerikaans-Russische journaliste Alsoe Koermasjeva in mei 2023 vanuit haar woonplaats Praag op het vliegtuig te stappen naar Rusland. Haar moeder was al langere tijd ziek en haar gezondheid ging snel achteruit.

„Ze ging maar twee weken, om mijn zieke oma te verzorgen”, vertelde haar vijftienjarige dochter Bibi Boetorin in maart dit jaar aan het Amerikaanse CBS. „Ik mis haar meer dan ik in woorden kan uitdrukken en ik maak me ernstige zorgen over haar veiligheid.”

Die zorgen zijn begrijpelijk. Op 2 juni vorig jaar, toen Koermasjeva terug naar huis wilde reizen, werd de 47-jarige verslaggever van het Amerikaanse publieke mediaplatform RFE/RL gearresteerd op het vliegveld van Kazan in de Russische regio Tatarstan, waar haar moeder woont. Volgens de autoriteiten had ze nagelaten haar Amerikaanse paspoort te registreren, wat in Rusland illegaal is. Het was voor de Russen reden om haar paspoorten in beslag te nemen en haar een boete op te leggen van 10.000 roebel, zo’n 110 euro. Haar paspoorten kreeg ze niet terug.

Geruchtenmachine

Wel mocht Koermasjeva bij haar moeder blijven. Totdat gemaskerde mannen op 18 oktober op de deur van haar ouderlijk huis klopten en haar afvoerden. Deze keer zou ze hebben nagelaten om zichzelf als ”buitenlands agent” te registreren. Later, in december vorig jaar, kwam daar ook nog een aanklacht bovenop vanwege het „bewust verspreiden van valse informatie over het Russische leger”.

Het is die laatste aanklacht waarvoor Koermasjeva afgelopen vrijdag tijdens een besloten zitting tot 6,5 jaar cel werd veroordeeld door een hof in Kazan, zo meldde persbureau AP maandag op basis van rechtbankgegevens.  Opmerkelijk genoeg kwam de veroordeling op exact dezelfde dag als het vonnis van die andere Amerikaanse journalist, Evan Gershkovich. De 32-jarige correspondent van The Wall Street Journal werd vrijdag tot zestien jaar cel veroordeeld vanwege vermeende spionage.

„Mijn dochters en ik weten dat Alsoe niets verkeerd heeft gedaan en de wereld weet dat ook” - Pavel Boetorin, echtgenoot Koermasjeva

In beide gevallen kwam het vonnis uit de lucht vallen zonder aankondiging van een zittingsdatum. Mede door die ogenschijnlijke haastige spoed begon de geruchtenmachine over een ophanden zijnde gevangenenruil tussen Moskou en het Westen direct te draaien. Het zou niet de eerste keer zijn dat het Kremlin Amerikaanse burgers inzet als pionnen in een geopolitiek schaakspel om Russen in westerse cellen op vrije voeten te krijgen.

Huiswaarts

Het is daarom denkbaar dat Koermasjeva net als Gershkovich een slachtoffer is van zulke Russische gijzeldiplomatie. Niet voor niets meldden Russische staatsmedia vorig jaar dat de arrestatie van de journaliste te maken had met het boek ”Saying No to War”, waarvan ze coauteur is.

Het boek, dat in 2022 werd gepubliceerd, omvat interviews en verhalen van veertig mensen die de Russische invasie van Oekraïne veroordelen. Gedegen journalistiek werk, dat in het parallelle universum aan het Rode Plein genoeg reden is om iemand op te sluiten.

Haar echtgenoot Pavel Boetorin, tevens directeur van de Russischtalige tv-zender Current Time, een zusterorganisatie van RFE/RL, schreef afgelopen maandag daarom op X dat „mijn dochters en ik weten dat Alsoe niets verkeerd heeft gedaan. En de wereld weet dat ook. We hebben haar thuis nodig.” Of de journaliste op korte termijn ook daadwerkelijk huiswaarts keert, is nog de vraag. Al lijken alle seinen voor een gevangenenruil wel op groen te staan.