Het Stedelijk Museum kocht de Matisse in 1941 van Stern. Volgens de commissie is het voldoende aannemelijk dat Stern en zijn familie, die in 1937 naar Nederland vluchtten, het schilderij verkochten uit lijfsbehoud door de komst van de nazi’s. De familie had het geld nodig om te kunnen vluchten en daarom is sprake „van onvrijwillig bezitsverlies door omstandigheden die direct verband houden met het naziregime”, stelt de commissie.

„Dit werk vertegenwoordigt een zeer verdrietige geschiedenis en is verbonden met een onuitsprekelijk leed dat deze familie is aangedaan”, reageert directeur Rein Wolfs van het Stedelijk. „De uitspraak van de Restitutiecommissie doet recht aan deze geschiedenis, en vanzelfsprekend volgen wij hun bindend advies.”

Ook wethouder Touria Meliani van Cultuur wijst op het leed dat de Joden is aangedaan in de Tweede Wereldoorlog. „Het teruggeven van kunstwerken, zoals het schilderij Odalisque, kan voor de slachtoffers heel veel betekenen en is van groot belang voor de erkenning van het onrecht dat hen is aangedaan. Als stad hebben wij daar een rol en verantwoordelijkheid in.”

Het is Albert Stern en zijn vrouw uiteindelijk niet gelukt om uit handen van de nazi’s te blijven. Hij is naar verschillende kampen gedeporteerd en overleed in januari 1945. Zijn vrouw overleefde de oorlog wel en emigreerde daarna naar het Verenigd Koninkrijk.

De Franse kunstenaar Matisse schilderde Odalisque in 1920 en 1921. Dat was tijdens zijn periode in Nice, waarin de vrouw veelal centraal stond. Een odalisk is een slavin in een harem.