George, een jonge ongehuwde Egyptenaar, leerde in de internationale kerk waar hij een leidende functie bekleedde, een christelijk meisje leren kennen met wie hij vervolgens sliep. Het meisje erkende dat dit fout was en sprak daarover met haar predikant. De Egyptische jongeman weigerde vervolgens echter pertinent te erkennen dat ze beiden fout waren geweest. Zij had hem verleid, dus zij was de schuldige. Hij was onschuldig.

Dit voorbeeld geeft goed aan hoe de begrippen eer en schande in de Egyptische cultuur functioneren. Minia Milackova: „Eigen fouten mogen niet openbaar worden, dus geef je die niet toe. Het is beter de ander de schuld te geven dan zelf te erkennen een fout te hebben gemaakt. Als de eigen eer in het geding is, wordt er dus gelogen. Westerlingen denken dat ja ja is en nee nee, maar dat is in een land als Egypte beslist niet altijd het geval. Buitenlanders hebben daardoor grote moeite te onderscheiden waar en onwaar in een verhaal is.”

Deze achtergrond speelt ook mee in de manier waarop schendingen van mensenrechten aanhangig worden gemaakt. Eigen fouten en zwakheden worden ontkend: de fouten liggen enkel bij de ander.

Toen in 1998 twee christenen na een gokpartij omkwamen in het Noord-Egyptische dorp al-Kosheh, werden al snel de plaatselijke moslims beschuldigd van deze moord. Verzwegen werd dat er rijkelijk alcohol was gevloeid bij de gokpartij en dat er niet eens moslims bij het spel aanwezig waren. De beschuldiging leidde tot onderlinge spanningen, wat begin januari 2000 uitmondde in de moord op 21 christenen.

De begrippen eer en schande spelen ook een rol bij de overgang naar een andere godsdienst. „Het verlaten van de eigen godsdienst wordt als een schande ervaren voor de betrokken familie en daarom wordt steevast de andere godsdienst beschuldigd van ontvoering of het gebruik van oneerlijke middelen, zoals geld of hulp bij emigratie, in ruil voor overgang”, zegt Milackovic.

Verhalen van moslims en christenen kun je bijna spiegelen. Een overgang naar de islam leidt vrijwel altijd tot de beschuldiging van christenen dat dat met geweld gebeurde of dat iemand is gekocht. Moslims doen hetzelfde met geloofsgenoten die overgaan naar het christelijk geloof. Die verhalen worden direct geloofd in eigen kring en ontkend door de andere geloofsgemeenschap. Dat kan niet anders dan tot spanningen leiden.

Verhalen met een grote emotionele lading worden snel door westerse of Arabische media opgepikt, maar blijken achteraf zelden een goed beeld van een incident te hebben gegeven.

Het meest recente voorbeeld is de wens van de vrouw van een Koptisch-Orthodoxe priester om moslim te worden, om daarmee een scheiding af te dwingen. Christenen in haar stad beweerden direct dat het om fysieke dwang ging, terwijl daar achteraf niets van waar bleek te zijn.

Betekent dit dat beschuldigingen nooit waar kunnen zijn? Milakovic: „Nee, maar je moet er wel uiterst voorzichtig mee omgaan. Er is een grote mate van voorzichtigheid en scepsis nodig, die bij veel rapportages over gevoelige onderwerpen vaak ontbreekt. Dat komt doordat rapporteurs er vaak van uitgaan dat wat een vooraanstaande leidende persoonlijkheid zegt, wel waar moet zijn. Deze personen functioneren echter net zo goed in een cultuur van eer en schande als alle andere Egyptenaren - of het nu moslims zijn of christenen.”

De christelijke Slovaakse onderzoeker Martin Lomen bevestigt dat moslims en christenen in de Arabische wereld primair Arabier zijn en pas daarna christen of moslim, De christelijke of islamitische moraal wordt niet werkelijk geïntegreerd in het denken. „De Arabische en pre-Arabische culturen worden overheerst door eer en schande, met daar overheen een dun laagje islam of christelijk geloof.”

„Die cultuur is al vele duizenden jaren oud”, zegt Milackova. „Dat is onder meer terug te vinden in het bijbelse scheppingsverhaal. Adam gaf Eva de schuld. Zij had hem verleid de verboden vrucht te eten.”