De nieuwe regels voor de buitengrenzen gelden bijvoorbeeld voor migranten die opzettelijk door een buurland over de grens worden gestuurd. De Schengenlanden mogen dan het aantal grensovergangen verminderen, de openingsuren inperken en extra controles uitvoeren.

Voor de binnengrenzen geldt dat het anders moet gaan dan tijdens de coronapandemie. Toen stelden allerlei landen grenscontroles en barrières in op plaatsen waar normaal open grenzen zijn. Voortaan moeten de Schengenlanden de buurlanden en de Europese Commissie duidelijk uitleggen dat er sprake is van een „serieuze bedreiging” die niet anders opgelost kan worden. Ook moet er bij grensoverstijgende problemen een gecoördineerde aanpak komen in plaats van dat elk land zelf beslist.

De gehele of gedeeltelijke sluiting van een Schengenbinnengrens mag maximaal twee jaar duren. Dit mag alleen bij hoge uitzondering nog worden verlengd met maximaal een jaar, zo hebben de EU-landen en het Europarlement, dat eerder al akkoord ging, afgesproken.

Er zitten 29 landen in de Schengenzone, waarvan er een aantal zoals Zwitserland en Noorwegen niet tot de Europese Unie behoren. Bulgarije en Roemenië zijn op 31 maart tot de zone toegetreden, maar voorlopig alleen voor de lucht- en zeeroutes en niet voor de landsgrenzen.

De nieuwe Schengenregels gaan al snel in: twintig dagen na de publicatie ervan in het officiële blad van de Europese Unie.