Rusland intensiveert bemoeienis met zijn achtertuin
Rusland is vastbesloten zijn belangen in de landen van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) effectiever te gaan verdedigen. Er zal een actiever beleid worden gevoerd om ongewenste fluwelen revoluties zoals die eerder plaatshadden in Georgië en Oekraïne te voorkomen.
Dit valt op te maken uit zowel recente uitspraken van Russische politici en aan het Kremlin gelieerde analisten als uit de verhoogde Russische diplomatieke en undercoveractiviteiten in het nabije buitenland, zoals de GOS-landen in Rusland eufemistisch worden genoemd.
„Rusland zal scherp reageren op de verdere export van revoluties naar de landen van het GOS, of deze nu rood, blauw of van een andere kleur zijn”, zo waarschuwde de Russische minister van Defensie en persoonlijke vriend van president Poetin, Sergej Ivanov, onlangs het Westen. Ook gaf hij te kennen dat Rusland vastbesloten is zijn militaire aanwezigheid in zijn achtertuin verder te versterken.
„Rusland gaat een actiever beleid voeren in de GOS-landen”, zegt ook de invloedrijke Kremlin-politicoloog Vjtatsjeslav Nikonov, een fervent tegenstander van de fluwelen revolutie, die volgens hem een tegen Rusland gericht „Amerikaans exportproduct” is.
Wel suggereren Nikonov en andere analisten dat het Kremlin zijn belangenbehartiging in het nabije buitenland op subtielere wijze vorm wil gaan geven. De openlijke Russische inmenging in de Oekraïense presidentsverkiezingen vorig najaar had immers een averechts effect en zorgde er juist voor dat de bevolking zich van Rusland af keerde.
„We hebben daar inderdaad niet handig opgetreden”, erkent ook Konstantin Kosatsjov, parlementslid voor Poetins partij Eenheid en een van de belangrijkste Russische beleidsmakers op het gebied van de buitenlandse politiek. „We hebben geconcludeerd dat we professioneler en fijnzinniger moeten gaan optreden.”
Volgens waarnemers was vooral de zogeheten Karpaten-declaratie voor de Russische politieke elite een stimulans om de problemen in de GOS-landen actiever en met een nieuw elan aan te pakken. De declaratie was het resultaat van onderhandelingen begin januari in het Oekraïense Karpatengebergte tussen de leiders van de Georgische en de Oekraïense fluwelen revolutie, Michail Saakasjvili en Viktor Joesjtsjenko. Ze betoogt dat fluwelen revoluties in de nabije toekomst zullen moeten leiden tot vrijheid en democratie op het gehele Europese continent, dus inclusief de GOS-landen.
Veel Russische politici en analisten menen dat deze declaratie vooral tegen Rusland en zijn belangen in het nabije buitenland is gericht. Zij zien een groeiend gevaar in het door het Westen gesteunde geostrategische bondgenootschap tussen Georgië en Oekraïne, dat dus vastbesloten lijkt de fluwelen revolutie verder te exporteren naar het voormalige Sovjet-grondgebied.
Volgens de Russische kwaliteitskrant Kommersant spreken hoge Kremlin-beleidsmedewerkers inmiddels over een nieuwe ”as van het kwaad”, dat behalve Georgië en Oekraïne ook Moldavië zou omvatten. Dat laatste land heeft immers de afgelopen jaren Rusland eveneens openlijk de rug toegekeerd, ondanks dat de communistische president Vladimir Voronin aanvankelijk innige samenwerking met Moskou voorstond.
De opvallend verhoogde Russische diplomatieke activiteit in het GOS de afgelopen anderhalve maand moet vooral in dit licht worden gezien. In zeer korte tijd ontmoetten president Poetin en zijn minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov een groot aantal GOS-leiders of hun ministers van Buitenlandse Zaken.
In de meeste gevallen was er sprake van het aanhalen van militaire en economische banden, waarbij de Russen opvallende voordeeltjes aanboden om de partners inderdaad hiertoe over te halen. Ook was Rusland milder in zijn kritiek op sommige lastige bondgenoten, zoals Wit-Rusland en Turkmenistan. Naar dat laatste land is onlangs zelfs een officiële Russische zakendelegatie afgereisd, voor het eerst in lange tijd.
Het Kremlin besteedt vooral veel aandacht aan de landen waar op korte termijn (parlements)verkiezingen staan gepland, zoals Kirgizië, Tadzjikistan en Moldavië. Het spreekt waar mogelijk zijn openlijke steun uit aan de Moskou-vriendelijke partijen en tracht ook weer op informele wijze de politieke atmosfeer in zijn voordeel te beïnvloeden. Met name in Kirgizië vreest het een herhaling van de gebeurtenissen in Georgië en Oekraïne.
Aangezien Moldavië over een minder Moskou-gezinde regering beschikt, moet het Kremlin daar behoedzamer opereren. De Moldavische autoriteiten en pers melden dat Rusland alles in het werk stelt om de oppositie aan de overwinning te helpen.
De Russische ambassadeur ter plaatse ontkent deze berichten. Maar de beruchte Kremlin-politicoloog en spindoctor Gleb Pavlovski -die ook op grote schaal de verkiezingscampagne van de Oekraïense presidentskandidaat Viktor Janoekovitsj ondersteunde- heeft inmiddels toegegeven dat zijn mensen op Moldavisch grondgebied actief zijn.
Een dankbaar middel om de politieke situatie in Moldavië te beïnvloeden vormt de eenzijdig van Moldavië onafhankelijk verklaarde pro-Russische republiek Transdnjestrië. De president van dit door niemand erkende ministaatje, Igor Smirnov, is een graag geziene gast in Moskou. Onlangs nog was hij te gast bij het Kremlin.
Ook leiders van in andere GOS-republieken gelegen separatistische pro-Russische ministaatjes bezoeken regelmatig de Russische hoofdstad. Zij vormen ideale bondgenoten om de politieke toestand in het nabije buitenland naar de hand van het Kremlin te zetten. Dat heeft er dan ook alle belang bij deze staatjes in stand te houden.
Vooral de betekenis van de leiders van Zuid-Ossetië en Abchazië, gelegen op het grondgebied van het as-van-het-kwaadlid Georgië, is snel toegenomen. Ze vormen voor Rusland effectieve pionnen in zijn streven het succes van de fluwelen revolutie te beperken.