De verkiezingen van vrijdag zijn de eerste sinds de massale protesten die uitbraken na de dood van Mahsa Amini, in september 2022. De 22-jarige Iraans-Koerdische vrouw stierf na haar arrestatie. Ze was opgepakt omdat ze de strikte islamitische kledingvoorschriften niet had nageleefd. Volgens de autoriteiten had haar overlijden een medische oorzaak, maar familieleden en mensenrechtenorganisaties stellen dat Amini bezweek aan de gevolgen van zware mishandeling door de Iraanse politie.

Er zijn 290 zetels te winnen in de Iraanse volksvertegenwoordiging. De stemgerechtigden kunnen kiezen uit ruim 15.000 kandidaten, die vooraf zijn goedgekeurd door de autoriteiten. Een speciale commissie van juristen heeft hen getoetst op hun conservatieve opvattingen. Slechts enkele tientallen deelnemers behoren tot het meer hervormingsgezinde kamp.

In dat opzicht zullen de verkiezingen weinig verrassingen opleveren. Sinds de stembusgang van 2020 wordt het parlement gedomineerd door conservatieven en ultraconservatieven, nadat ook toen de meeste progressieve kandidaten van deelname waren uitgesloten.

Maar hoewel de Iraanse bevolking gebonden is aan de door de overheid goedgekeurde lijst van kandidaten, kan zij wel degelijk een statement afgeven door de zittende volksvertegenwoordigers weg te stemmen.

Op die manier kan de kiezer niet alleen zijn ongenoegen uiten over de manier waarop de autoriteiten de protesten hebben neergeslagen, maar ook over de belabberde toestand waarin de economie van het land verkeert. Die lijdt zwaar onder de internationale sancties tegen de Islamitische Republiek vanwege het omstreden atoomprogramma. De inflatie schommelt rond de 50 procent en de nationale munt verkeert in een vrije val ten opzichte van de Amerikaanse dollar.

De vraag is of de Iraniërs in groten getale gebruik van die mogelijkheid zullen maken. Bij de vorige verkiezingen lag de opkomst op nog geen 43 procent, de laagste sinds de Islamitische Revolutie van 1979. Ondanks oproepen van ayatollah Ali Khamenei om naar de stembus te komen en grootschalige overheidscampagnes in de belangrijkste steden, lijkt het enthousiasme ook dit keer niet bijster groot. Dat heeft alles te maken met het gebrek aan vrije keuze voor kandidaten en de zeer beperkte bevoegdheden die het parlement heeft ten opzichte van de oppermachtige Iraanse geestelijkheid.

Broze gezondheid

Vrijdag staat ook de verkiezing van de Raad van Experts op de rol. Die instantie telt 86 islamitische geleerden, die om de acht jaar door de bevolking worden gekozen. Zij beslissen over de opvolging en –als het nodig is zelfs de afzetting– van de hoogste geestelijk leider van Iran. Voor deze kandidaten geldt een nog strengere selectie. De Raad van Hoeders, die bestaat uit twaalf geestelijken en rechtsgeleerden, sluit bij voorbaat vrouwen en hervormingsgezinde gegadigden uit. Ook hier kan de bevolking dus alleen kiezen uit kandidaten die het regime welgevallig zijn.

De rol van de Raad van Experts kan de komende tijd bijzonder belangrijk worden als zij daadwerkelijk een opvolger van Khamenei moet kiezen. Al jaren gaan er geruchten over de broze gezondheid van de huidige opperste leider, die sinds 1989 aan de touwtjes trekt in Teheran. Hoewel Khamenei voor het leven is benoemd, zal de Raad naar verwachting dit jaar alvast een advies uitbrengen over een geschikte kandidaat om het stokje over te nemen.