Het begon allemaal in maart 2000, toen minister Fischer een brief ondertekende van zijn staatssecretaris en partijgenoot Ludger Vollmer aan de Duitse ambassades in de voormalige Sovjet-Unie. In de brief stond hoe het ambassadepersoneel moest handelen bij visumaanvragen van toeristen. Het decreet van het ministerie bepaalde dat in geval van twijfel de ambassades en consulaten in het voordeel van de aanvragers moesten beslissen. Er stond letterlijk: „Doel is de grootst mogelijke vrijheid van reizen te garanderen en Duitsland voor het voetlicht te halen als een open land dat positief staat tegenover integratie en buitenlanders.”

Het was goed bedoeld, maar het getuigt tegelijkertijd van een enorme naïviteit. Het gevolg was namelijk dat mensensmokkelaars en terroristen zo goed als ongehinderd toegang kregen tot West-Europa. Onder hen waren waarschijnlijk ook vrouwen die tot prostitutie werden gedwongen. Reisbureaus dienden voor zogenaamde toeristen een visum in en de ambassades verleenden die met gulle hand. Duitsland moest immers vriendelijk zijn tegenover buitenlanders.

Vooral in de Oekraïense hoofdstad Kiev moet het er wild aan toe zijn gegaan. Zo stonden in maart 2002 lange rijen Oekraïense toeristen voor de poort van de Duitse ambassade te wachten op het begeerde reisdocument. De Duitse ambassadeur in Kiev, Dietmar Stüdemann, kon de „bescheiden orde” voor de deur alleen met behulp van Oekraïense militieleden herstellen.

Door het veelvuldige misbruik draaide Berlijn de versoepelingen terug. Met name het weekblad Der Spiegel heeft de misstanden die plaats hebben gevonden aan de kaak gesteld. De bewindsman zag zich afgelopen maandag genoodzaakt de politieke verantwoordelijkheid op zich te nemen, mochten ambtenaren van zijn ministerie fouten hebben gemaakt.

Het was de eerste openlijke reactie van Fischer nadat hij wekenlang had gezwegen over de slepende visa-affaire. „Voor mogelijke nalatigheden en fouten van mijn medewerkers draag ik de politieke verantwoordelijkheid”, verklaarde hij tegen journalisten. Verder wacht hij vol vertrouwen het parlementaire onderzoek naar de affaire af.

De christen-democraten (CDU/CSU) ruiken natuurlijk bloed en voeren de druk op Fischer op om hem te beschadigen. Zondag gaat Sleeswijk- Holstein naar de stembus en over twee manden volgt Noord-Rijnland-Westfalen. CDU/CSU vinden dat Fischer zo snel mogelijk voor de parlementaire onderzoekscommissie moet verschijnen. Fischer gaf maandag te kennen dat hij zich pas onlangs in de zaak heeft verdiept. Uit de brief van de Duitse ambassadeur in Kiev blijkt echter dat Fischer al twee jaar eerder van de wantoestanden op de hoogte is geweest. CSU-chef Edmund Stoiber beschuldigde Fischer onmiddellijk van „platte leugens” en eiste het aftreden van de minister: „Als de minister politiek verantwoordelijk is voor de grove misstanden, kan hij niet aanblijven.”

Bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) houdt zijn plaatsvervanger de hand boven het hoofd. „Als de oppositie gelooft de minister van Buitenlandse Zaken te kunnen wippen, dan vergist ze zich geweldig. Fischer heeft mijn volste vertrouwen en mijn volledige steun.”

Het is de vraag of de christen-democratische oppositie de rood-groene coalitie kan breken. SPD en Groenen hebben elkaar te zeer nodig om te kunnen blijven regeren. De christen-democraten mogen al tevreden zijn als ze door de blunders van Fischer, want die heeft hij wel degelijk gemaakt, kunnen scoren bij de komende deelstaatverkiezingen. Niemand moet er vreemd van opkijken als de christen-democraten de hele affaire zullen oprekken tot de bondsdagverkiezingen van 2006. Als ze er de kans toe krijgen, zullen ze het niet laten.

In opiniepeilingen is het aanzien van Fischer nog niet aangetast. Sinds jaar en dag is de minister van de Groenen razend populair. Alleen de paus en VN-secretaris-generaal Kofi Annan zijn geliefder. Door de visa-affaire zal Fischers reputatie normale proporties aannemen. Een vooraanstaand lid van de Groenen zei tegenover het dagblad Die Welt: „Hij verliest zijn aura van onfeilbaarheid.”