Ergens in de eerste dagen van de maand januari denk ik er steevast over na: hoeveel boeken wil ik dit jaar lezen? Dan ga ik naar de website Goodreads, het platform waar ik mijn leesgewoonten documenteer, en vul ik een streefgetal in onder het kopje ”Reading Challenge”. Vervolgens houdt de website bij wat mijn vorderingen zijn. „U loopt 1 boek voor op het schema” staat er op dit moment gelukkig op de homepage te lezen.

Ik ben niet de enige met deze lijstjesliefde: wereldwijd zijn er 5,4 miljoen Goodreadsgebruikers die ook een leesdoel hebben voor 2024. Gemiddeld willen ze 39 boeken per jaar lezen, zo’n 3 boeken per maand.

En die 5,4 miljoen is nog maar een fractie van de totale hoeveelheid gebruikers van Goodreads. Eind 2022 stond de teller op ruim 125 miljoen mensen die de site gebruiken om bij te houden wat ze lezen, boekbeoordelingen te geven of leestips te verzamelen voor later. Waar komt die behoefte vandaan om –al dan niet– online leesgewoonten bij te houden?

Dopamine

Allereerst: je leesgewoonten documenteren hoeft niet per se online. Zo ken ik mensen die lijstjes bijhouden in Word, artikelen met boektips uitscheuren of in een notitieboek noteren welke boeken ze voor hun verjaardag willen vragen. Weer een ander maakt een foto van elk boek dat hij leest en ordent die foto’s netjes per jaar in een mapje op zijn computer. Maar omdat steeds meer mensen een leesapp gebruiken, gaat dit artikel vooral over de onlinevarianten.

Wie op zoek is naar zo’n leesapp, komt al snel bij het populaire Goodreads terecht. Er zijn meer alternatieven (zie ”Meer handige leesapps”), maar die sites hebben vooralsnog niet hetzelfde bereik.

Goodreads bestaat al sinds 2007 en is in 2013 overgenomen door webwinkel Amazon. De voertaal is Engels, maar de site heeft een zeer uitgebreide database van Nederlandse boeken. Bijna elke titel is er terug te vinden, en mocht een boek nog niet in het overzicht staan, dan kun je het als lezer zelf toevoegen. Wie leesinspiratie wil opdoen, kan terecht bij de grote hoeveelheid lijstjes met tips die beschikbaar zijn. Wat te denken van ”boeiende christelijke romans die de laatste vijf jaar zijn verschenen” of ”beste non-fictie over psychologie en filosofie voor jongvolwassenen”.

Ook privé kun je lijstjes bijhouden – lijstjes die voor andere gebruikers niet zichtbaar zijn. Zo heb ik zelf een lijst met boeken die ik nog wil aanschaffen.

Naast deze opties is de site vooral bekend van de persoonlijke ”Reading Challenge” die je elk jaar kunt doen. Waarom doen mensen daar zo massaal aan mee? Dat heeft vooral te maken met het productieve en fijne gevoel dat zo’n challenge geeft, legt onderzoeker Karen Dill-Shackleford van de universiteit van Missouri uit in een artikel in de Engelse krant The Guardian in 2022. Ze deed onder andere onderzoek naar de psychologie van populaire media. „Een titel van het lijstje afvinken geeft een shotje dopamine aan het brein. Dopamine wordt aangemaakt als je dingen doet die volgens de hersenen moeten worden beloond. Het stofje geeft een geluksgevoel en zorgt ervoor dat je gemotiveerd blijft om verder te gaan.”

Anders gezegd: hoewel het voor het algemeen belang niets uitmaakt of je wel of niet je leesdoel van het jaar haalt, voor jezelf kan het motiverend werken om zo te lezen – mits je een realistisch doel hebt gesteld en jezelf niet vergelijkt met anderen. Anders zorgt zo’n doel vooral voor een gevoel van falen.

Score

Niet iedereen zit erop te wachten om van een ontspannende hobby iets prestatiegerichts te maken. Op het moment dat je alleen nog boeken leest om een lijstje af te vinken of je aan het eind van het jaar wanhopig in vier boeken tegelijk bezig bent om je einddoel maar te halen, schiet een site als Goodreads zijn doel voorbij.

Ook het beoordelingssysteem werkt niet altijd stimulerend. Zo ben ik zelf een tijdje gestopt met een score geven aan de boeken die ik las. Soms wil je even rustig nadenken over de boodschap van het gelezene, en dan voelt het wat dwingend om meteen te moeten bedenken of je een boek twee, drie of vijf van de vijf sterren wilt geven.

Wat het beoordelingssysteem betreft zijn leesapps trouwens ook niet zonder controversie. Zeker een site als Goodreads heeft veel macht in de boekenwereld. Hoe hoger het boek er wordt beoordeeld, hoe beter het wordt verkocht. En andersom: als een boek veel recensies met één ster heeft, is dat niet bepaald goed voor de verkoopcijfers.

Soms wordt daar door mensen misbruik van gemaakt. Zo bleek in 2023 dat een auteur van een debuutroman massaal nepaccounts had aangemaakt om andere boeken die rond dezelfde tijd als haar eigen boek verschenen allemaal één ster te geven. Dezelfde nepaccounts gaven allemaal vijf sterren aan haar eigen roman.

Toen dit aan het licht kwam, beloofde Goodreads meer te doen aan controle van accounts. En het debuut van de betreffende schrijver? Dat werd geannuleerd door de uitgeverij.

Agent

Hoe je ook denkt over leesapps, het werkt nog het best om er lekker ontspannen mee om te gaan. Geen zin om een leesdoel te stellen omdat je lezen vooral als ontspannende hobby ziet? Prima, het is nergens voor nodig. Je kunt zo’n site ook gebruiken om door de grote hoeveelheden boektips heen te scrollen, of op te zoeken wat iemand anders vindt van het boek dat je net uit hebt.

Vind je het geen prettig idee dat andere mensen mogelijk zien welke boeken je leest en welke beoordelingen je geeft? Ook geen probleem: elk lijstje kan op privé worden gezet.

Zelf zie ik een app als Goodreads vooral als een soort dagboek. Wanneer een boektitel als ”Duizend dagen extreem leven” me vaag bekend voorkomt, kan ik in het archief terugzoeken dat dit komt doordat ik dit boek van oorlogscorrespondent Natalie Righton al eens las in 2020, en er toen vijf sterren aan heb gegeven.

Op die manier wordt de app een logboek van mijn leesleven, en geen dwingende agent die over mijn schouder meekijkt of ik wel genoeg lees.

Meer handige leesapps

Naast Goodreads is er nog een aantal andere leesapps die handig zijn om je gelezen boeken in bij te houden of om tips te krijgen van anderen.