Vijftigplussers moeten ertoe verplicht worden zich te laten omscholen om na hun zestigste door te kunnen werken. Met deze boodschap komt Jan Paternotte, voorzitter van de Jonge Democraten, in de media. Vutters moeten ’vitters’ worden, zo stelt hij. Met zijn voorstel legt hij de oorzaak van de lage arbeidsparticipatie eenzijdig bij ouderen neer. Zolang de houding van werkgevers ten opzichte van oudere werknemers echter niet verandert, blijft het voor hen moeilijk op de arbeidsmarkt. Scholing is noodzaak, maar een leerplicht zal oudere werknemers niet motiveren.

Het invoeren van een leerplicht voor oudere werknemers is onzinnig. Onderwijs speelt in een leeftijdsbewust personeelsbeleid zeker een rol. Maar scholing moet worden aangeboden door de werkgever aan de werknemer. Werknemers kunnen vervolgens zelf beslissen wat kansen en uitdagingen biedt.

Werkgevers -en de overheid als werkgever voorop- moeten zich meer inspannen om oudere werknemers in dienst te houden en in dienst te nemen. Hiervoor is een cultuuromslag nodig bij werkgevers. Het moet aantrekkelijker worden gemaakt voor ouderen om langer betaalde arbeid te verrichten. Veel vijftigplussers zullen omscholing als positief ervaren als zij daarmee uitzicht hebben op plezierig werk.

Dat de mogelijkheid tot vervroegd uittreden geen vanzelfsprekendheid kan blijven, is een goed uitgangspunt. Ook het flexibel pensioen en het deeltijdpensioen, waarmee werknemers bijvoorbeeld tussen hun 63e en hun 67e gefaseerd kunnen stoppen, kunnen een bijdrage leveren. Maar een leerplicht voor vijftigers -die naar de VIT-school moeten (Vooruit InTreden!) om te bepalen welk beroep zij tot hun zeventigste kunnen beoefenen- is een belediging voor alle werknemers met veertig dienstjaren. Voor veel Nederlanders betekent doorwerken tot hun zeventigste bovendien dat zij moeten werken totdat ze erbij neervallen.

Naïef
Op goede gronden kent Nederland een leerplicht voor kinderen. Maar dat ook vijftigers deze plicht moeten ondergaan omdat onderwijs de oplossing is voor alle economische problemen, is een naïeve gedachte. Positieve prikkels passen beter dan een leerplicht en sancties. Wat te doen als de oudere werknemer de leerplicht ontduikt? Moet dat worden aangemeld bij speciaal aangestelde leerplichtambtenaren?

Helaas wordt het debat over langer werken van ouderen vaak alleen binnen het financieel-economische kader gevoerd. Er zijn ook waarden die maken dat oudere werknemers ervoor kiezen niet langer of minder te werken. Dit zijn waarden die niet in geld uit te drukken zijn: vrijwilligerswerk, zelfontplooiing, mantelzorg en goede sociale verhoudingen.

De auteur is beleidsmedewerker sociaal-economische zaken bij de Protestants Christelijke Ouderenbond (PCOB).