De tijd dat je een kruidenierszaak binnenstapte en van achter de toonbank de producten kreeg aangereikt, ligt inmiddels ver achter ons. In supermarkten staan de goederen uitgestald. De klant kan ze zelf pakken.

Voor ondernemers leek die verandering een enorme besparing aan personeelskosten. Winst dus. Maar reeds eind jaren zestig, bij de opkomst van zogenoemde cash-and-carry, was de waarschuwing: Dit werkt diefstal in de hand.

Tientallen jaren lang bleek dat redelijk mee te vallen. Er waren inderdaad meer gevallen van diefstal, dat kon niemand ontkennen. Maar de omvang van dit kwaad bleef voor het winkelbedrijf binnen aanvaardbare grenzen.

Dat is nu anders. Jumbotopman Ton van Veen luidde deze week de noodklok. De winst die deze supermarktketen vorig jaar maakte, is kleiner dan het totaalbedrag aan goederen die zonder te betalen zijn meegenomen. Ook andere giganten in deze branche klagen hierover. Diefstal is altijd kwalijk, maar zeker in een branche waar de winstmarge heel klein is, telt dat extra zwaar.

Vooropgesteld, het is een groot kwaad als mensen zonder te betalen producten meenemen. Daar valt geen goed woord over te zeggen. Zij die zich daaraan schuldig maken zijn dieven en moeten hard worden aangepakt.

Echter, zonder deze dieven op enigerlei wijze vrij te pleiten moet worden gezegd dat er ook een andere kant aan het probleem zit. De Jumbotopman gaf zelf aan dat het aantal winkeldiefstallen explosief is gestegen met de introductie van de zelfscanner en de zelfbedieningskassa. Die maken het gemakkelijk om zonder te betalen iets mee te nemen. Anders gezegd: de gelegenheid maakt de dief.

Daarom is het al te gemakkelijk dat de levensmiddelenbranche nu een oproep doet aan de overheid om tegen het kwalijke fenomeen op te treden. Natuurlijk moeten kwaaddoeners worden gestraft. Daar heeft de overheid zeker een rol in. Maar die komt pas aan bod als het kwaad is geschied. De eerste verantwoordelijkheid ligt bij de winkelketens zelf. Zij moeten meer maatregelen nemen om winkeldiefstal te voorkomen.

Dat denken ze nu te bereiken door het invoeren van slimmere technieken, zoals meer cameratoezicht. Dat kan helpen. Waarbij wel de vraag is hoever elektronisch toezicht mag gaan. Breed in de samenleving is de vrees voor ”Big 
Brother”, die je overal in de gaten houdt. Opvallend is dat daarbij nauwelijks over dit winkeltoezicht wordt gesproken.

Terug naar de kruidenierswinkel van vroeger is geen optie. Maar zou het niet verstandig zijn om handscanners en zelfbedieningskassa’s weer geheel te vervangen door een kassamedewerker bij wie de klant persoonlijk afrekent? Dan zijn er in ieder geval een paar kritische ogen die toezien op wat wordt meegenomen.