verwacht dat de druk op vrouwen om beschikbaar te zijn voor seksueel contact groter zal worden. Hij is in geval van gebruik van de morning-afterpil voorstander van een voorafgaand consult door de huisarts. Op 15 januari verscheen in de Volkskrant (sectie gezondheid) het bericht dat met ingang van 20 januari de MAP zonder doktersrecept bij de apotheek of zelfs de drogist verkrijgbaar is. In een kort berichtje hierover in de zomer van 2004 werd dit al aangekondigd. Het is opvallend dat dit bericht zo weinig discussie heeft opgeroepen.

Tot nu toe kon de MAP, evenals andere geneesmiddelen, alleen op doktersvoorschrift verkregen worden. Nu is de MAP een van de kennelijk relatief eenvoudige en ’onschuldige’ middelen van zelfmedicatie als aspirine die direct bij de drogist verkregen kunnen worden. De MAP is dus gedegradeerd (gepromoveerd?) tot zelfmedicatie. Is dit omdat het hierbij om een betrekkelijk onschuldig en eenvoudig middel gaat? Was het ’controlefilter’ van het huisartsconsult en recept medisch gezien eigenlijk niet nodig? Of gaat het om andere motieven? Bij dit besluit kunnen de nodige vraagtekens gezet worden.

Bij de MAP gaat het om toediening van een behoorlijke stoot hormonen. Dat zal bij bepaalde lichamelijke condities niet geheel zonder risico zijn. Verder kunnen allerlei minder aangename nevenverschijnselen optreden. Daarbij moet bedacht worden dat de MAP in het algemeen gevraagd wordt in situaties van relationele en emotionele onzekerheid. Er is seksueel verkeer geweest en de mogelijke consequentie van een zwangerschap wordt ongewenst geacht. Een dergelijke situatie kan natuurlijk ook binnen een vaste relatie optreden.

Maar in veel gevallen wordt de MAP gevraagd na een onverwachte seksuele relatie en betreft het minderjarige meisjes. Het kan het eerste of het zoveelste vriendje betreffen. Ze is misschien wel verleid of heeft haar vriend verleid om hem aan zich te binden. Menselijke seksuele relaties zijn eindeloos gevarieerd en bijna iedere denkbare situatie doet zich ook in de praktijk wel eens voor. De MAP wordt gevraagd om eventuele ongewenste gevolgen te voorkomen. Maar het is een technisch middel dat in feite slechts een deel van de hele situatie betreft, hoe acuut de vrees voor een eventuele zwangerschap ook kan zijn.

Relaties
Het filter van de huisarts moet dan ook niet alleen gezien worden als een medische controle. Zeker bij minderjarigen heeft (ik ga ervan uit dat vooralsnog een deel van de gebruikers toch nog naar de arts zal gaan) de huisarts een bredere taak dan alleen nagaan of er geen bijzondere medische risico’s zijn en simpelweg de pil voorschrijven. De arts zou de vraag kunnen stellen hoe de betreffende (jonge) vrouw, soms nog tiener, seksuele relaties ziet, wat haar gedachten zijn bij het effect van seksuele relaties in emotioneel opzicht en mogelijk ook op haar zelfbeeld, zeker wanneer het om wisselende seksuele contacten gaat. Nog afgezien van het risico van geslachtsziekten en alle mogelijke negatieve gevolgen daarvan. En de arts zou de wezenlijke ethische vraag aan de orde kunnen stellen hoe het meisje het nieuwe mensenleven ziet dat mogelijk in haar tot stand is gekomen.

Kortom, de taak van de huisarts bij een verzoek om de MAP mag niet alleen medisch-technisch ingevuld worden, maar betreft ook de verantwoordelijkheid van een bredere informatieverschaffing, begeleiding en oriëntatie. Veel (?) huisartsen, zeker ook christenartsen, zullen dat ook zo hebben ingevuld en met een gewetensprobleem hebben gezeten als ze toch meenden een MAP te moeten voorschrijven als de minst slechte optie in de gegeven situatie. Dat probleem kan voor die artsen nu gaan vervallen.

Maar tegen welke prijs? Nu de MAP verkrijgbaar is zonder voorschrift, vervalt de mogelijkheid van die informatie en begeleiding. Maar heeft iemand in een dergelijke situatie alleen een middel nodig dat een eventueel totstandgekomen vrucht afdrijft? Zou er niet ook vaak behoefte zijn aan genoemde begeleiding en oriëntatie? Zouden adolescenten die komen voor een MAP dat seksuele contact wel altijd echt gewild hebben?

Wrang
Zeker op het eerste gezicht lijkt een dergelijk huisartsconsult bevoogdend, zelfs paternalistisch. De vrouw kan zelf wel uitmaken of zij de MAP wil of niet. En als zij die wil, waarom zou dan een huisarts moeilijke vragen moeten stellen? De ideologie van de individuele keuzevrijheid zal ook wel achter dit besluit zitten. De MAP is een middel dat ongewenste gevolgen van immoraliteit op seksueel gebied kan wegwerken (waarmee ik niet wil zeggen dat de vraag ernaar alleen opkomt na een immoreel seksueel contact). Leve de vrijheid! (Hoewel de uitroep ”leve” hier misschien wel wat wrang is, gezien de consequenties voor een eventueel verwekte vrucht.) Of toch niet? Bevordert de beschikbaarheid van de anticonceptie en ook van de MAP nou wel echt de vrijheid? In veel gevallen zal het wel zo ervaren worden. Maar zou in veel gevallen het bij nader inzien niet tot nieuwe vormen van onvrijheid leiden? De morning-afterpil maakt het immers mogelijk dat vrouwen altijd ’beschikbaar’ zijn zonder het ’gevaar’ van een zwangerschap.

De vrije beschikbaarheid van de MAP, zonder een ’betuttelende’ arts, zal de druk op vrouwen, onder wie adolescenten, wel eens kunnen doen toenemen om toch maar beschikbaar te zijn voor seksueel contact. Zou die vrije beschikbaarheid van de MAP niet kunnen bevorderen dat vrouwen en mannen, in het bijzonder jongeren, meer de gevangenen worden van allerlei verlangens, van driften, van sociale druk, verwachtingen van de omgeving et cetera?

En hoe zal worden omgegaan met mensen in de apotheken en drogisterijen die gewetensbezwaren hebben tegen het verstrekken van dit middel? Zal hun vrijheid ook gerespecteerd worden?

Kaders
Seksualiteit is een schoon geschenk van de Schepper, maar wel heel kwetsbaar en het bederf van het mooiste wordt het lelijkste. Een nieuw mensenleven is bedoeld ervaren te worden als een schoon geschenk van de Schepper, maar dat behoeft de kaders die de Schepper gesteld heeft voor de beleving van het vermogen om nieuw leven te verwekken.

Opnieuw een regeringsbesluit dat verdergaande schendingen meebrengt van de schoonste geschenken van de Schepper!

De auteur is directeur van het Prof. dr. G. A. Lindeboom Instituut.