Dinsdag zijn de werkgevers, verenigd in de organisatie Bouwend Nederland, opgestapt. Na wekenlang intensief onderhandelen werd men het niet eens over de vroegpensionering. Ook de modernisering van de CAO is een twistpunt. De werkgevers hebben gezegd dat wat hun betreft er op deze wijze nooit een CAO hoeft te komen en doen er verder het zwijgen toe. Morgen vergaderen ze over de vraag hoe het verder moet.

De afgevaardigden van FNV, CNV en Het Zwarte Corps (de kraanmachinisten) bleven verbluft achter. „We dachten een week geleden nog dat we er bijna uit waren en het een kwestie van handtekeningen zetten was”, verklaart vice-voorzitter J. Kerstens van FNV Bouw.

Het is voor de tweede keer dat het overleg is afgebroken. Vorig jaar gingen de onderhandelaars in het vroege voorjaar al een keer boos uiteen. Ten tijde van het sociaal conflict groeide de bouwvakker uit tot hét symbool van de groep die niet de dupe mocht worden van de fiscale afschaffing van VUT en prepensioen. Vice-voorzitter E. Brinkman van VNO-NCW, tevens voorzitter van Bouwend Nederland, trad op in televisiespotjes waarin hij duidelijk maakte dat dergelijke beroepsgroepen gespaard dienden te blijven.

Volgens de vakbonden wordt met hun belangrijkste voorstellen de CAO 2 tot 2,5 procent duurder. Ongeveer de helft hiervan zou worden gebruikt voor een loonsverhoging dit jaar, de andere helft gaat grotendeels op aan het repareren van de pensioenproblematiek. Ook de werknemers komen over de brug. Zij leveren roostervrije dagen in. Verder wordt de levensloopregeling gebruikt. Als een aankomend bouwvakker op zijn 60e met pensioen wil, zal hij op jonge leeftijd die keuze moeten maken en moeten meesparen. Volgens de vakbonden voelde Bouwend Nederland wel voor deze afspraken.

Er zijn enkele andere meningsverschillen. Die richten zich vooral op de modernisering van de CAO. De werkgevers willen in een nieuwe overeenkomst onderwerpen als langere roosters, geen volledig loon bij ziekte en afschaffing van de reisvergoeding meenemen. Gevoelige punten, want drie jaar geleden werd in de bouw nog gestaakt voor het behoud van de reisvergoeding. De werkgevers noemen de bestaande regeltjes een „stalinistisch harnas” en willen meer vrijheid.

Desondanks lijkt het moderniseringsvraagstuk een stok om de hond te slaan. Dat verbleekt namelijk in het licht van de druk die er staat op de pensioendiscussie. Die is fors opgevoerd door het akkoord tussen kabinet en de centrale werkgevers- en werknemersorganisaties. Dit legt het vroegpensioen gedeeltelijk aan banden en de sectoren moeten zelf maar concrete afspraken maken. En daar zit de crux, want met name de werkgevers van grote bedrijven hebben er geen geheim van gemaakt dat zij willen dat er langer wordt doorgewerkt. Zij wensen te besparen op de loonkosten in verband met de internationale concurrentie en vrezen precedentwerking in de bouw.

De belangrijke bouw-CAO voor 150.000 werknemers heeft, zo heeft de ervaring geleerd, in de praktijk een voorbeeldfunctie. Het is dan ook niet toevallig dat de bonden werkgeversorganisatie VNO-NCW verwijten achter de schermen via de dubbele pet van Brinkman de druk te hebben opgevoerd om de onderhandelingen te laten mislukken.

Veel zal nu afhangen van de opstelling van het bestuur van Bouwend Nederland. Als dat zich morgen achter de onderhandelaars schaart, kan de bouw een roerige tijd tegemoet gaan. De bedrijfstak kent vele problemen met goedkope arbeidskrachten uit onder meer Polen, met koppelbazen en economische tegenwind. De problemen verergeren door acties en het ontbreken van een CAO. Nu al kunnen niet bij de werkgeversclub aangesloten bedrijven die nieuwe mensen in dienst nemen, de oude CAO omzeilen. Concurrentie op arbeidsvoorwaarden is dus mogelijk.

Dat weten de bonden maar al te goed. Actiecoördinator G. Wildeman (Bouw- en Houtbond CNV) dreigde gisteren met gerichte stakingen. „De tijd van zoete koekjes bakken is voorbij.”