Beslissende meerderheid referendum na verkiezing mogelijk in zicht
De verkiezingen op 22 november lijken het politieke landschap flink op te schudden, waardoor ook de kans lijkt toe te nemen dat er weer een referendum wordt ingevoerd. Voorstanders van de volksraadpleging doen goede zaken in de peilingen. Of zij samen straks twee derde van de zetels bezitten, blijft tot de uitslag onzeker.
In de Eerste Kamer en de Tweede Kamer ging een ‘gewone’ meerderheid al akkoord met het zogeheten bindend correctief referendum, een voorstel van de SP. Omdat het een wijziging van de Grondwet betreft, is een twee derde meerderheid nodig in beide Kamers. Of die er is, moet blijken na de verkiezingen. Dan zal er in beide Kamers opnieuw over gestemd worden.
De kans op zo’n brede meerderheid is na 22 november een stuk groter. In de Peilingwijzer, een gewogen gemiddelde van de peilingen van I&O Research en Ipsos/EenVandaag, scoren voorstanders NSC, GroenLinks-PvdA, PVV, BBB, Partij voor de Dieren, SP, Forum voor Democratie en JA21 iets boven de ‘magische grens’ van 100 van de 150 Tweede Kamerzetels. De duw in de rug komt met name van voorstander NSC, dat waarschijnlijk met een groot aantal zetels binnenkomt in de Tweede Kamer.
Ook in de senaat is er een kans van slagen. Daar is de BBB met zestien van de 75 zetels sinds eerder dit jaar dominant. In oktober stemde de partij van Caroline van der Plas al voor. Bij die stemming was er dus wel een gewone, maar net geen twee derde meerderheid (45 voor en 22 tegen). Dat had er toen mogelijk mee te maken dat niet alle 75 senatoren aanwezig waren.
Voormalig SP-Kamerlid en initiatiefneemster van het wetsvoorstel Renske Leijten hoopt dat het referendum er komt. „Hiermee geven we kiezers een instrument om de eigen gekozen vertegenwoordigers en bestuurders terug te fluiten als dat nodig is. Het zou helpen mensen met een grote afstand tot de politiek meer bij de democratie te betrekken. Ik ben optimistisch dat het kan slagen na 22 november, gezien de grote steun voor ons voorstel.”
In het SP-voorstel voor een bindend correctief referendum kunnen Nederlanders zich uitspreken over een wet die de Tweede en Eerste Kamer hebben aangenomen, maar nog niet is ingevoerd. Uitgezonderd zijn belastingen, het koningshuis, de Grondwet en internationale verdagen. Vier keer eerder strandden wetsvoorstellen tot een bindend correctief referendum, de laatste in juli vorig jaar. Tussen 1996 en 2017 sneuvelden er al drie, onder meer tijdens de befaamde ‘nacht van Wiegel’ in 1999.
Indien het referendum wordt aangenomen, moeten partijen het ook nog eens worden over de details ervan. Zoals hoeveel handtekeningen nodig zijn voor een volksraadpleging en hoe groot de opkomst moet zijn om een geldige uitslag te krijgen. Deze bijzonderheden zullen worden geregeld via een zogeheten uitvoeringswet.
