Ons eigen land wordt –paradoxaal genoeg– zowel seculierder als multireligieuzer. Daarnaast zijn er allerlei interne kerkelijke ontwikkelingen die veel aandacht opeisen. Om deze redenen heeft de kerk in Nederland het nodig steeds weer aangespoord te worden om zich te bezinnen op Christus’ opdracht die Hij Zijn kerk heeft nagelaten, namelijk om uit te gaan, de volken te onderwijzen, te dopen en hun te leren onderhouden alles wat Hij geboden heeft. In dat licht ben ik blij met de verschijning van een nieuw basisboek missiologie.

Het boek opent met waar ”zending” begint. Zending is geen menselijk initiatief, maar komt bij God vandaan; Hij heeft en houdt de volken op deze aarde in het hart. Dit zien we terug in de zending van Zijn Zoon Jezus Christus naar deze aarde, maar ook in de zending van de apostelen tot alle volken in deze wereld. Na een aantal hoofdstukken over de Bijbelse vertrekpunten (deel 1), historische ontwikkelingen (deel 2) en actuele uitdagingen (deel 3) spitst het laatste gedeelte van het boek zich toe op de praktijk van missie in binnen- en buitenland (deel 4). Al lezend vielen twee zaken mij in het bijzonder op.

Ten eerste dat voor de doorvertaling van Bijbelse noties naar de praktijk de auteurs zich hebben laten inspireren door het concept ”integrale missie”. In een aantal hoofdstukken worden vijf aspecten van wereldwijde zending uitgewerkt, met als doel „een bredere en positieve gerichtheid op Gods wereld”: 1) het goede nieuws bekendmaken, 2) discipelschap, 3) barmhartigheid, 4) gerechtigheid en 5) zorg voor de schepping. Wat ik in dit ”basisboek missiologie” echter ook had verwacht te lezen, is een bespreking van de vraag hoe deze vijf thema’s zich verhouden tot klassieke(re) zendingsthema’s. Ik denk dan aan de noodzaak van het uitgaan, de visie op ”de volken”, de plaats van de heilige doop, theologisch onderwijs en de positie en opdracht van de christelijke gemeente. Verplicht alleen al het Bijbelboek Handelingen de kerk van vandaag niet om ook te blijven nadenken over die thema’s? Door de keuze voor de uitwerking van ”integral mission” blijven deze thema’s mijns inziens onderbelicht en komen ze slechts aan bod in de marge van dit basisboek. Voor een gezonde ontwikkeling van de missiologie is het nodig om juist deze Bijbelse noties scherp in het oog te houden.

Een terugkerend thema in het boek is de betekenis van het heil in Christus. In een missionaire context roept dit immers allerlei vragen op. Verlost Christus van de schuld, of heelt Hij relaties? Of allebei? Enerzijds beklemtoont dit boek het belang van een gedegen visie op het heil in Christus („soteriologie motiveert en rechtvaardigt de missie”), maar vervolgens definieert het geen heldere visie hierop.

Dat is het tweede punt dat mij opviel. Het blijft bij een beschrijving van de verschillende visies op de betekenis van Christus’ werk in het missiologische debat. De missionair werker wordt zodoende slechts aangeraden om „soteriologische opvattingen (…) idealiter al doende en in samenspraak met je omgeving” te ontwikkelen. En dat vind ik jammer. Juist op dit kardinale punt heeft dit basisboek de kans laten liggen om de actualiteit en relevantie van de gereformeerde belijdenis voor de hedendaagse missiologie aan te tonen. Deze belijdenis is een waardevolle bron in het zoeken naar antwoorden op de vragen die de missionaire context ons voorhoudt.

Gods Woord spoort de kerk aan tot een blijvende bezinning op de opdracht die Christus haar gegeven heeft. Onderdeel van deze bezinning betreft het inventariseren van aanwezige theologische visies en een zorgvuldig luisteren naar de vragen die de missionaire context met zich meebrengt. Op deze punten levert dit basisboek een waardevolle bijdrage.

De bezinning op zending verdient echter ook de durf om kleur te bekennen als het gaat om belangrijke thema’s als de betekenis van het heil in Christus, juist ook in de context van zending en evangelisatie. Dit boek motiveert én om door te gaan met zendings- en evangelisatiewerk én om het zicht op de waardevolle functie van de gereformeerde belijdenis in de missionaire context verder te ontwikkelen.

Boekgegevens

”Betrokken in Gods missie. Basisboek missiologie”, Petra de Jong-Heins, Bert Roor, Jan van ’t Spijker en Willem van ’t Spijker (red.); uitg. KokBoekencentrum; 276 blz.; € 24,99