Derde Rijk-expo toont ook kunst die bij Hitler aan de muur hing
Museum Arnhem opent volgende week een expositie van negentig werken die Duitse kunstenaars tussen 1933 en 1945, onder het naziregime, hebben gemaakt. Het zijn schilderijen en enkele beelden. Er zijn volgens een woordvoerder schilderijen bij die Adolf Hitler zelf ergens aan de muur had hangen, zoals De vier elementen van Adolf Ziegler, dat prijkte in de Führerbau in München.
Het museum wil vooral duidelijk maken hoe kunst door zijn regime werd gebruikt voor afleiding en manipulatie van de bevolking, hoewel de kunstenaars in kwestie vaak niet anders werkten dan voor 1933. Wel hadden er zich 14.000 aangemeld bij de Reichskulturkammer, wat nodig was om openlijk je werk te kunnen doen en tegelijk als goedkeuring van het bewind werd gezien.
Met alle concurrentie in de kunstwereld waren de belangstelling van het regime en de daaruit volgende inkomsten vaak zeer welkom bij de kunstenaars. Of de bezoekers in Arnhem hun werk los van de context mooi willen vinden, moeten ze zelf bedenken, vinden ze daar. Er zijn ook veel werken bij waar je de relatie met het regime niet direct aan kunt zien.
„Veel mensen weten niet eens hoezeer beeldende kunst door de nazi’s werd ingezet voor hun propaganda-industrie, maar dat gebeurde echt op grootscheepse wijze. En de belangstelling van het publiek was flink. In München was elk jaar een enorme tentoonstelling in het grote Huis van de Duitse Kunst. Daar kwamen telkens een half miljoen tot 850.000 mensen”, aldus de zegsman. Het was allemaal traditionele, realistische en gemakkelijk te behappen kunst, van moderne kunst moesten de nazi’s zoals bekend niets hebben: die was ‘entartet’ ofwel ‘ontaard’.
Zij zagen liever schilderijen van bijvoorbeeld stoere mensen, zoals Watersport, een stel roeiers van Albert Janesch (ook in Arnhem), en van landschappen in het vaderland waar je een gezonde frisse neus kon halen. Ook het gezinsleven en industriële vooruitgang waren dankbare onderwerpen.
Veel kritiek op de plannen heeft het museum (nog) niet gehad. Toen het Design Museum Den Bosch in 2019 een tentoonstelling van design van het Derde Rijk maakte, was dat aanvankelijk wel anders, maar uiteindelijk werd de expositie een waar kassucces. Museum Arnhem bespeurt al wel veel nieuwsgierigheid naar het onderwerp.
De helft van de stukken komt uit de depots het Duits Historisch Museum in Berlijn. De expositie in Arnhem duurt van 12 november tot en met 24 maart.