Nog altijd is Jet Boeke nieuwsgierig als er post van uitgeverij Gottmer bezorgd wordt. Zo ook deze dinsdag in oktober. Rond het afgesproken tijdstip opent ze –nog voor de bel gaat– de voordeur van het enorme pand aan een van de Amsterdamse grachten. Ze heeft een plat, kartonnen pakket in haar handen. „Ik moest de post nog even ophalen”, verontschuldigt ze zich. Ze kijkt naar het poststuk, dat forser is dan een doorsnee prentenboek. „Ik ben zó benieuwd wat dit is!”

Boeke woont al tientallen jaren op deze plek in hartje Amsterdam. Haar huis is aan de achterkant van het gebouw, dat eerder onder meer een koopmanshuis en een klooster was. Bij de keukentafel maakt ze eerst het postpakket open. „O, het zijn vertelplaten.” Poes Donna – „een lapjeskat, geen schildpadpoes, die heeft een andere tekening”– zoekt intussen gezelschap en springt op de bank aan de keukentafel. Poes Sokjes –zwart met een witte tekening– is in de woonkamer achtergebleven.

Nee, het zijn geen nazaten van de echte Dikkie Dik, vertelt Boeke. „Dat was een gecastreerde kater.” Het dier woonde van 1975 tot 1994 bij haar en stond model voor de poes uit de talloze verhalen. Ook op deze vertelplaten staat hij afgebeeld. Het zijn illustraties op groot formaat, met op de achterkant een tekst. Zodat de voorlezer zonder moeite een Dikkie Dik-verhaal kan vertellen aan een groep kinderen.

Dat is grappig, want Dikkie Diks carrière begon op vergelijkbare manier, in 1978. Jet Boeke tekende zijn avonturen op grote stukken karton, Arthur van Norden schreef er teksten bij en die werden dan voorgelezen in het tv-programma Sesamstraat. Boeke kleurde de kat oranje, ook al was de echte Dikkie Dik wit. De reden? Er was al een witte kat, een handpop, die een rol speelde in het programma.

Na vijf jaar verscheen Dikkie Dik ook in boekvorm en nog later nam Jet Boeke ook de tekst voor eigen rekening. De samenwerking met Van Norden was jarenlang prima –„het ging heel fijn en hij was heel meegaand”– maar op een gegeven moment voelde Jet dat ze beter zelf kon gaan schrijven. „Ik ging me te veel met de tekst bemoeien.”

Zonder televisie

Ze praat rustig, met een zachte stem, kijkt soms een poosje weg. Maar ze komt toch over als een vrouw die graag de touwtjes in handen heeft en die blij is met het leven dat ze leidde. Een leven waarin ze dingen durfde te doen –„ik vond alles leuk en niks eng”– en keuzes maakte die anderen misschien niet zouden maken. Zo reisde ze na haar opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie twee jaar door Amerika, met Arthur van Norden. Ze liftte naar het zuiden, tekende portretten in ruil voor eten of onderdak, woonde een tijd in Costa Rica. En bij de vrienden van vrienden waar ze logeerde kwam ze in aanraking met Sesame Street. Haar gastheer werkte voor het programma, dat in Amerika al sinds 1969 werd uitgezonden en vroeg haar om te helpen met bepaalde opdrachten. Wat precies weet Boeke niet meer. Wel dat ze het graag deed en toen ze later hoorde dat Sesame Street naar Nederland zou komen was de cirkel rond. Ze mocht voor het programma aan de slag.

Er was alleen geen budget om, zoals in Amerika, film te maken. Dus kwam Jet Boeke met het voorleesconcept. „Ik dacht: eigenlijk vind ik het heel belangrijk dat kinderen met boeken in aanraking komen. Zelf ben ik ook zonder televisie opgegroeid. Een boek laten voorlezen op televisie, dat leek me heel mooi. Ik moest iets maken voor de allerjongsten, van twee tot vier jaar. Ik had helemaal geen ervaring met kinderen, heb zelf ook geen kinderen gehad. En ik had nauwelijks tekenervaring. De richting illustratie bestond nog niet aan de Rietveld Academie. Ik studeerde grafische vormgeving en had alleen wat modeltekenen gehad.”

Inmiddels kunt u Dikkie Dik vast met de ogen dicht tekenen?

„Ik kan hem zelfs…” –Boeke pakt een denkbeeldig potlood en doet het voor– „zo op z’n kop tekenen, zodat jij hem recht voor je ziet. Maar het begin was echt moeizaam. M’n eerste tekeningen, die zien er niet uit joh.

Ik zou ook ter plekke een Dikke Dik-verhaaltje kunnen bedenken. Er is altijd wel iets wat zich leent voor een plot. Ik zet mijn hersens dan op de creatieve denkstand. De grapjes en het gedrag van Dikkie Dik maken de tekst heel herkenbaar voor peuters. Elk verhaal moet ook te begrijpen zijn zonder de tekst te zien. Voor heel kleine kinderen is het lastig om te kijken en tegelijk te luisteren, hoorde ik eens.”

Wat maakt een kat tot een zo geschikt personage voor een kinderboek?

„Ik heb gewoon veel met katten. Waarom heeft Dick Bruna voor een konijn gekozen? Dat weten we toch ook niet? Mijn Dikkie Dik was sowieso een speciaal dier. Het was een kat die je heel goed begreep, het leek wel alsof hij menselijke gezichtsuitdrukkingen had.

Ik ben gewend om poezen om me heen te hebben, ik ben ermee opgegroeid. Ik heb weleens gekeken of het leven zonder kat ook mogelijk is voor mij, maar langer dan anderhalf jaar is dat me nooit gelukt.

De echte Dikkie Dik heeft trouwens Amerikaanse wortels. In Costa Rica woonden we een poosje op een boerderij. Daar liepen zo veel muizen dat we echt een poes nodig hadden. Komt goed, zeiden de mensen bij wie we logeerden. Zo kwam poes Domino in ons leven. Waarschijnlijk is ze van de straat geplukt. Toen we van de boerderij vertrokken hebben we Domino alvast naar vrienden in Nederland gestuurd. Daar werden later twee jonkies geboren, twee witte katjes. Een daarvan hielden we. Dikkie Dik.”

Verleden tijd

Onwillekeurig praat Boeke in de verleden tijd als ze het over haar werk heeft. De 75-jarige illustrator deed de afgelopen jaren noodgedwongen een stap terug. Ze ging veel naar bibliotheken, scholen en boekhandels om te vertellen en te tekenen voor peuters. „Daar ben ik altijd druk mee geweest en ik vond het heel leuk. In de coronatijd kwam dat natuurlijk stil te liggen. Erna dacht ik: het is goed zo.”

Tekenen doet ze nauwelijks nog. Ze zou het graag willen, maar anderhalf jaar geleden werd bij haar de ziekte van Parkinson vastgesteld. Dat levert fysieke klachten op. En de precisie die zo belangrijk is bij het illustreren is er niet meer.

Waarschijnlijk hangen de klachten samen met haar werk. Jarenlang kleurt ze Dikkie Dik met de mooiste tint oranje die er is. Tot die uit de handel wordt gehaald. Ze belt allerlei adressen af om de laatste tubes te bemachtigen. Hoe moet Dikkie Dik anders aan zijn kleur komen? Zonder succes. De jaren erop mengt ze zelf Dikkie Dik-oranje. Want de verf mag niet meer verkocht worden. „Er zat chroom in. De naam zei het eigenlijk al: chroom oranje. Ik gebruikte de kleur voor bijna elke tekening.” Ze valt even stil. „Weet je wat ik altijd deed? Als ik de kwast had uitgespoeld, zoog ik er voorzichtig een puntje aan. Zodat de haren niet wijduit gingen staan… ”

Vooral het wennen aan „een andere manier van leven” valt haar zwaar. „Ik zit nog midden in dat proces. Ik vind het heerlijk om hard te werken, boeken te maken en te genieten van alles eromheen, maar het lukt niet meer.”

Knuffels

De populaire kater gaat intussen door met zijn carrière: boeken over het soms wat onhandige dier blijven verschijnen, in allerlei soorten en maten. En dat gaat niet buiten Jet Boeke om. Alle nieuwe uitgaven komen langs de illustrator die aan zijn wieg stond. „Ze worden digitaal samengesteld uit eerdere tekeningen, maar ik accordeer alles. Ik ben heel precies. Hier heeft Dikkie Dik zes strepen in plaats van vijf, zeg ik dan. Of: Die poot klopt niet. Heel af en toe teken ik nog iets voor een opdracht.”

Naast alle boeken levert Dikkie Dik een gestage stroom aan allerhande producten op: van knuffels tot spelletjes en kaarten en nog veel meer.

Voor volgend jaar zomer staat er zelfs een grote film op de planning, de eerste van twee. Natuurlijk keek Boeke mee met het scenario. Zo is ze nog volop bezig met de iconische kater. En zo krijgt Dikkie Dik toch nog een film, iets waar 45 jaar geleden geen budget voor was.

Boekgegevens

”Dikkie Dik is jarig” (kartonboek met kaarsjes), Jet Boeke; uitg. Gottmer; 12 blz.; € 14,99;

”Het dikke verjaardagsboek van Dikkie Dik”, Jet Boeke; uitg. Gottmer; 192 blz.; € 17,99