De auteurs –alle vier dichter– kozen achttien bekende gedichten uit de Nederlandstalige literatuur. Beroemde gedichten, maar omdat ze uit de vorige eeuw stammen of zelfs nog veel ouder zijn, ook met taal van toen; gedichten die weerbarstig zijn als een oldtimer met kuren. Zoals mooi verwoord in het gedicht ”Kragen van zilver” kan het moeite kosten om zulke gedichten te lezen, de schoonheid ervan te ontdekken; ze moeten veroverd worden op de tijd. Om nieuwe lezers aan te moedigen en te helpen om deze juweeltjes uit de literatuurgeschiedenis te (her)ontdekken, schreven de auteurs bij elk gedicht alle vier een nieuw gedicht. Ze noemen ze ”jeugdgedichten”; als bloembladen omkransen ze de rijke kelk van de klassieker. Dat is nog eens bloemlezen.

Gorter, Bloem, Vondel, Paaltjens – ze komen allemaal voorbij. Vlaams en Nederlands, van middeleeuws tot modern, geschreven door mannen en vrouwen, vrolijk, levenslustig of intens verdrietig, maar in ieder geval altijd van onomstreden dichterlijke kwaliteit. Toch leest dit prachtig vormgegeven boek totaal niet als de zoveelste verzamelbundel, canonknaller of historisch overzicht. En dat komt door de korte, persoonlijke en soms heel ontroerende stukjes die de schrijvers bij de gekozen gedichten hebben geschreven. Zo spiegelen ze ons via hun leeservaringen een emotionele reactie op de poëzie voor. En dat is een briljant mechanisme, want het ontwapent de (toch vaak kritische) lezer en sleept hem zo mee het gedicht in. Dat er steeds vier verse gedichten gratis bijgeleverd worden, is fijn en veelzeggend. Het toont maar weer eens aan dat goed schrijven begint bij goed lezen en dat hebben de auteurs gedaan. Als het gelezene vervolgens wordt verwerkt en aangevuld met levenservaring en persoonlijke beleving is dat een prima recept voor goede literatuur.

Grappig

Deze visie op literatuur en het verlangen om nieuwe, jeugdige lezers daarvoor enthousiast te maken, verbindt de vier auteurs. Daniel Billiet, Jos van Hest, Gil vander Heyden en Bette Westera schrijven alle vier (bijna) exclusief voor kinderen en oudere jeugd. Die toewijding aan de jeugdliteratuur is goed merkbaar in dit boek, maar wordt nergens belerend. De bedoeling om jonge lezers enthousiast te maken voor mooie teksten die anders wellicht buiten beeld zouden blijven is goed gelukt. Ik merk dat ook aan de reacties van mijn eigen kinderen (van 7 en 10), die vooral de nieuwe gedichten interessant en soms grappig vinden.

De bijdragen ademen enthousiasme, liefde voor taal, bewondering voor poëzie en dat werkt wervend. Zware onderwerpen worden daarbij zeker niet geschuwd; niet in dit boek en niet in het overige werk van de auteurs.

Ze komen daarbij niet per se met antwoorden en verwoorden zelden direct hun visie op leven, dood, (on)sterfelijkheid, of de plaats die God daarbij inneemt. Ook is wel duidelijk dat ze niet allemaal een traditionele christelijke visie op deze thema’s hebben. Maar ze vegen deze belangrijke thema’s niet onder het tapijt, maar nodigen uit om je te bezinnen en als lezer een antwoord te vinden op de grote levensvragen.

Uit het feit dat zulke thema’s volop aanwezig zijn spreekt de overtuiging dat jeugdliteratuur, net als goede literatuur voor andere doelgroepen, alle gebieden van het leven als onderwerp moet kunnen hebben. Het doorslaggevende criterium is kwaliteit. Mede daarom is ”Wees welkom boven op mijn beste hoed” (en ander werk van deze auteurs) ook prima leesbaar voor niet zo jeugdige lezers.

Heel mooi blijkt dat bij het meesterlijke Egidiuslied. De auteurs schrijven naar aanleiding daarvan over zeer verschillende zaken. Billiet focust op omgaan met verlies (in dit geval van een favoriete knuffel), terwijl Van Hest in korte, mijmerende regels peinst over de vraag ”waer bestu bleven?” Vander Heyden vertaalt het thema naar een moderne setting waarin een vriendin een tienerliefde afbreekt en Westera focust op moderne antwoorden op de vraag wat er eigenlijk is na de dood. En zo gebeurt het steeds: op heel verschillende manieren het thema, de vorm of het gevoel van een beroemd gedicht nieuwe woorden geven. Soms echt gericht op de belevingswereld en de taal van kinderen, soms heel volwassen en spannend, maar altijd met een sterke link naar het origineel.

Sneeuw

De titel laat, refererend aan het gedicht ”Aan de sneeuw” van Constantijn Huygens, heel goed zien wat dit dichterskwartet voor ogen heeft. „De sneeuw van Huygens’ hoed zal nooit smelten zolang er (jonge) mensen zijn die zijn gedichten lezen.” Literatuur is 
een verrijkend, prachtig spel dat de lezer kan optillen en zaken kan laten ervaren die ver in tijd en plaats van hem verwijderd zijn. En dat is zeer de moeite waard, want zo kunnen ook thema’s ter sprake komen waarvoor wij doorgaans maar moeilijk woorden vinden. Wat is het dan prachtig als je vanaf een bladzijde woorden van elders of ooit worden aangereikt die daarbij helpen. Van het verlangen net als ”olla vogala” een nestje te bouwen (aanleiding voor het gedicht ”Viooltjes”), nu eens eindelijk wel die pruimen te plukken, tot een afwezige geliefde, zoals bij Slauerhoff of Gezelle.

De selectie van de samenstellers is uiteraard aanvechtbaar, maar veel beter is het om er gewoon in te duiken, lekker te bladeren, te lezen en verrast te worden. Het plezier in taal en tekst en de power van de poëzie spat van elke bladzijde. En is inderdaad knisperend en fris als vers gevallen sneeuw, ongeacht hoe oud de regels zijn. Of zoals Daniel Billiet het zegt: „Ook verzen/ kunnen stokoud worden. Als er maar/ voldoende in ze gebladerd wordt./ En je ze leest. Een gedicht bestaat alleen/ als je het uitademt.”

Daarvoor biedt dit boek een ademhalingsoefening die meer dan de moeite waard is!

Boekgegevens

Wees welkom boven op mijn beste hoed, Daniel Billiet, Jos van Hest, Gil vander Heyden, Bette Westera; uitg. De Eenhoorn; 152 blz.; € 24,95