Wat moeten we ons voorstellen bij een Kerkenspreekuur? Wat is de bedoeling?

„Het steunpunt is een vraagbaak voor burgerlijke gemeenten en voor de overheid als het gaat om cultureel erfgoed. De toekomst van religieus erfgoed is een urgent thema, voor zowel burgerlijke als kerkelijke gemeenten. De bedoeling is dat mensen uit de provincie Overijssel met plannen voor het toekomstbestendig maken van het religieuze erfgoed een duidelijk aanspreekpunt hebben. Het gaat dan bijvoorbeeld om plannen voor aanpassingen om een kerk gerieflijker te maken, of geschikt voor mede-, neven- of hergebruik.”

Wat motiveert u? De religieuze functie van de kerk? Of de cultuurhistorische waarde van het kerkgebouw?

„De geloofsgebouwen staan vaak op markante plaatsen, en hebben –bewust of onbewust– een plek in veel harten van gebruikers en omwonenden. We denken dat het goed is aandacht te geven aan de relatie tussen de geloofsbeoefening van mensen en de plaats van de kerkgebouwen in de samenleving. We geven ook aandacht aan de architectuur en de transformaties daarvan, de inbedding in het landschap en in de stad. Het zoeken naar nieuwe functies voor kerkgebouwen vraagt een zorgvuldige benadering, juist omdat een kerk voor veel mensen emotionele waarde heeft.”

Het aantal kerkgebouwen die overbodig raken, is groot. Wat kunnen we er nog mee?

„Je kunt er heel veel mee. Kerken zijn bijzondere gebouwen met vaak een rijk interieur. Ze zijn vaak relatief groot, met een hoge ruimte en vaak enkele bijzalen. Mogelijkheden voor intensiever of multifunctioneel gebruik zijn groot. Architectuur en liturgie zijn met elkaar verbonden. Het gebouw ontleent zijn betekenis aan het religieus gebruik. We willen elkaar helpen om die betekenis te koesteren en waar nodig nieuwe betekenis toe te voegen. We vinden het belangrijk dat het religieus erfgoed in onze provincie levendig blijft. Maar uiteindelijk gaan wij niet over het wel of niet toestaan van nieuwe functies. We denken vooral mee over de manier waarop je een herbestemming aanpakt en over de balans tussen het nieuwe gebruik en de erfgoedwaarden.”

Wat mag er bij herbestemming van een kerkgebouw wel en wat mag niet meer? Mag je er alles van maken, een schouwburg, een supermarkt, een trampolinehal?

„Sommige geloofsgemeenschappen stellen voorwaarden aan een nieuwe bestemming en aan vervolggebruik. Wij denken graag mee om het nieuwe gebruik van het gebouw en de aanpassing daaraan in balans te brengen met religieuze erfgoedwaarden. Dat doen we voor monumentale gebouwen, maar ook voor interessante jongere gebouwen die nog niet behoren tot beschermd religieus erfgoed.”

Een tweede speerpunt van het spreekuur is het verduurzamen en toekomstbestendig maken van een kerkgebouw. Kunt u aangeven waarom dat nodig is?

„Voor de meeste geloofsgemeenschappen is het belangrijk om na te denken hoe de –vaak relatief hoge– gebouwen energiezuiniger gemaakt kunnen worden. Soms is het koud of tochtig in de kerk, dan zijn de stookkosten hoog. Enkele aanpassingen zijn eenvoudig te realiseren. Zeker wanneer het gebouw alleen voor kerkdiensten gebruikt wordt, zijn grote duurzaamheidsmaatregelen relatief kostbare investeringen. De twee onderwerpen –gebruik en verduurzaming– kunnen dan ook nauwelijks los van elkaar gezien worden om tot een duurzaam toekomstperspectief voor het geloofsgebouw te komen.”

Petra Schilders, erfgoedadviseur en coördinator van het Steunpunt Cultureel Erfgoed Overijssel