Volgens de Raad van State moet de verkenner niet meer een persoon zijn, maar „een ‘vaste’ functionaris (een bestaand publiek ambt)”. Daarbij kijkt de raad vooral naar ambten die in het verleden ook al bij de formatie waren betrokken. Dan komen vooral de voorzitter van de Eerste en Tweede Kamer en de vicepresident van de Raad van State in aanmerking.

De voorzitters van het parlement leveren mogelijk niet de stabiele variant op waar de Tweede Kamer naar op zoek is, aldus het advies. De vicepresident staat op wat meer afstand van de dagelijkse politiek en adviseert het parlement. Maar ook bij deze keuze kan „een zekere politieke gevoeligheid niet worden uitgesloten”, aldus de raad.

„Een goed verloop van de verkenningsfase vraagt om een aantal duidelijke spelregels”, staat verder in het advies. Die ontbreken momenteel. De verkenning na de laatste verkiezingen twee jaar geleden eindigde in chaos. De oorzaak waren gefotografeerde aantekeningen van toenmalig verkenner Kajsa Ollongren. Daarin werd verwezen naar een ‘functie elders’ voor Pieter Omtzigt.

De verkenner of verkenners gaan aan de slag na de verkiezingen voor een periode van minimaal twee en maximaal drie weken. Ze worden door de Tweede Kamer aangewezen. Vaak betreft het een (oud-)minister. De verkenner of verkenners vragen aan de fractieleiders van de Tweede Kamer wat voor kabinet er moet komen. Daarna brengen zij verslag uit aan de Kamer.

De Tweede Kamer neemt sinds 2012 het initiatief bij de kabinetsformatie. Voorheen lag dat bij het staatshoofd. In het advies van de Raad van State wordt een mogelijke rol van de koning verder buiten beschouwing gelaten. De Tweede Kamer debatteert woensdag over de verkennersfase in de formatie van 2021 en hoe dit in de toekomst beter kan.

Een aantal partijen zal tijdens dat debat pleiten voor een grotere rol van de koning in de formatie. Het gaat onder meer om de SGP, BBB en CDA. „De RvS stelt dat de verkenner dit het beste kan doen vanuit een vast ambt. Voor het CDA is dat het boven de partijen staande staatshoofd, en dus de koning. Alleen dat ambt kan de noodzakelijke neutraliteit en rust brengen voor de verkenningsfase”, aldus CDA’er Bart van den Brink.