Dat stellen het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een rapport dat woensdag naar buiten kwam. Het afschaffen van belastingkortingen voor grote energieverbruikers is volgens hen „eerder een hersenkraker dan een no-brainer”.

De planbureaus pleiten ervoor per regeling te bekijken in hoeverre het klimaat en de energietransitie gebaat zijn bij afschaffing.

Fossiele subsidies zijn regelingen waarmee de overheid op een of andere manier het gebruik van fossiele brandstoffen niet ontmoedigt. Volgens een inventarisatie die het kabinet heeft laten opstellen, gaat het in totaal om 39,7 miljard tot 46,4 miljard euro per jaar. Dat zijn vooral belastingkortingen en -vrijstellingen.

Milieuorganisaties en actiegroep Extinction Rebellion pleiten al langer voor afschaffing van dit soort regelingen. De planbureaus houden het erop dat aanpassingen „zinvol” zijn.

Kernvraag

Volgens CPB en PBL gaat de discussie nu te veel over berekende totaalbedragen en „te weinig over de onderliggende kernvraag: ondersteunt afschaffing van regelingen de energietransitie en daarmee het klimaatbeleid?” Om dat te bepalen, verleggen de onderzoekers hun blik van de totaalbedragen naar de klimaatschade die vervuilers veroorzaken – en de prijs daarvoor.

Als die prijs te laag is, ontstaat volgens de planbureaus een „klimaatbeprijzingstekort”. Zulke tekorten zien de experts onder meer door belastingvrijstellingen op brandstof voor de scheep- en luchtvaart, kortingen voor de industrie en voor energiebedrijven die stroom opwekken met kolen en gas. „Aanpassing van deze regelingen is uit het perspectief van de energietransitie dus zinvol”, vinden ze.

Vervuilen goedkoper

Ook het uitgeven van gratis CO2-uitstootrechten aan bedrijven maakt vervuilen goedkoper. PBL-onderzoeker Herman Vollebergh noemt het Europese systeem voor emissiehandel nu al „supereffectief”, maar zonder gratis rechten zou het nog „veel harder gaan”, zegt hij.

Soms kan afschaffing averechts werken. Zo wijzen de planbureaus op de relatief lage belasting op elektriciteit voor grootverbruikers. Zolang een deel van de stroom uit fossiele bronnen komt, kan dit een fossiele subsidie worden genoemd. „Maar een forse verhoging van deze tarieven remt elektrificatie en werkt daarmee de energietransitie tegen”, leggen de onderzoekers uit. Terwijl het juist „essentieel voor de energietransitie” is om meer processen op stroom te laten draaien.