Een op de tien mensen in onze omgeving valt onder de categorie moeilijke mensen, rekent psycholoog Jörg Berger voor. Dat kan een praatjesmaker zijn, die enerzijds een spannende gesprekspartner is maar zaken niet waar kan maken en dus je vertrouwen schaadt. Of een energieverslinder, die in alles hulp nodig heeft en zich als een drenkeling aan je vastklampt.

Begrenzen is hierbij het sleutelwoord, adviseert de Duitse psycholoog en psychotherapeut in zijn boek ”Hoe overleef ik moeilijke mensen”, waarvan onlangs de negentiende, herziene druk verscheen. Al zal het altijd lastig blijven, zeker als iemand erg dominant is, of uit is op wraak. Voor je het weet ontstaat er een machtsstrijd, een onwerkbare situatie of is er sprake van agressief gedrag.

De omgang met moeilijke mensen bestaat uit laveren tussen medeleven en zelfbescherming, houdt Berger voor. Dat eerste is zeker op zijn plaats. De meesten worden niet lastig geboren, maar zo gemaakt door een jeugd vol hindernissen. Dat moet mild maken in de omgang. Probeer ze niet terug te pakken, maar geduldig en ook beslist zaken aan te kaarten, ze te sturen of desnoods te ontwijken. Dat blijkt uiteindelijk voor alle partijen het beste, weet de senior psychotherapeut uit ervaring.

In zijn boek geeft Berger aan wat moeilijke mensen zijn, hoe ze van elkaar kunnen verschillen en hoe je met ze kunt leren omgaan. Al lezende komt je bij elk hoofdstuk wel een persoon in gedachten wiens gedrag naadloos aansluit bij zijn beschrijving. Tot je bij een type aanbelandt waar je je eigen leven naast kunt leggen en je de gedachte bekruipt dat je zelf een moeilijk mens bent.

Op dat moment is het boek geen raam meer dat een weidse blik biedt op de problematiek, maar een spiegel die je eigen doen en laten blootlegt. Toch wil dat niet zeggen dat je zelf een moeilijk mens bent, meent Berger. Sterker nog, moeilijke mensen zijn juist niet vatbaar voor zo’n beschrijving en ervan overtuigd dat het over iemand anders gaat.

In iedereen schuilt wel een vermijder, of een negatief persoon die vooral de minpunten van de ander ziet en die ook benadrukt. Zeker als er stress om de hoek komt kijken en het lontje kort is. Het verschil is dat dit tijdelijk is, terwijl moeilijke mensen het inzicht en de bereidheid om zichzelf bij te stellen missen, legt Berger uit.

De psychotherapeut begeleidt in zijn eigen praktijk niet alleen mensen die te lijden hebben onder moeilijke mensen, maar ook personen die zelf te kampen hebben met lastig gedrag. Vanuit die opgedane ervaring strooit hij met talloze tips en voorbeelden. Zijn adviezen zijn met name bedoeld voor situaties in (vrijwilligers)werk, familie en vriendengroepen.

Berger heeft met zijn boek niet direct aandacht voor moeilijke mensen binnen huwelijksrelaties. In dat geval zijn de tips en aanwijzingen niet altijd toepasbaar. Met name het besluit tot afstand houden of niet meer met elkaar verder te gaan is dan niet aan de orde, geeft de christelijke psycholoog aan.

”Hoe overleef ik moeilijke mensen?” is toegankelijk geschreven, maar komt tegelijkertijd wat afstandelijk, bijna theoretisch over. Vooral in het eerste deel van het boek krijgt de lezer weleens de indruk dat degenen die met moeilijke mensen in aanraking komen, zelf geen enkel aandeel hebben in de verstoorde relatie. In latere hoofdstukken brengt Berger meer de nuance aan.

In de omgang met moeilijke mensen kan het water je tot de lippen komen, waarschuwt hij. Zeker als er manipulatie en wraak bij komen kijken. Dan kan de situatie zomaar ondraaglijk worden en loopt de omgeving tegen de grenzen van tolerantie aan. Met zijn boek wil Berger daar niet alleen voor waarschuwen, maar ook handvatten bieden om uit die situatie te komen. Uiteindelijk zijn alle partijen daar goed mee.

Hoe overleef ik moeilijke mensen, Jörg Berger; uitg. KokBoekencentrum; 160 blz.; € 20,00