De Franse terugtrekking was een flinke draai. Amper vier weken daarvoor had Macron nog geweigerd de instructies van de coupplegers op te volgen en de Franse ambassadeur en troepen terug te trekken. Macron voerde aan dat hij de nieuwe junta, die op 26 juli aan de macht was gekomen, niet erkende en stond erop dat zijn troepen in het land zouden blijven. De Franse beslissing heeft onzekerheid gecreëerd, en dat in een regio die al flink wordt geplaagd door onveiligheid, toenemende jihadistische activiteiten en zes staatsgrepen in de afgelopen drie jaar. Hoewel Frankrijk de junta niet erkende, had het de communicatielijnen open moeten houden, zeker na de ruzie met vroegere koloniën als Mali en Burkina Faso.

De Verenigde Staten, de andere grote buitenlandse speler in Niger, besloten wel met het nieuwe regime te onderhandelen. In tegenstelling tot Frankrijk bestempelden de VS de militaire coup niet als een staatsgreep. En ze hervatten hun activiteiten in een aantal bases in Niger, na toestemming van het nieuwe regime.

Het optreden van Macron kan drie negatieve gevolgen hebben voor de regio: op het vlak van de strijd tegen het terrorisme, de invloed van de Russische huurlingengroep Wagner en de Europese migratiecrisis.

Strijd tegen terrorisme

Niger speelt een belangrijke veiligheidsrol in de Afrikaanse Sahelregio. Het land is actief betrokken bij veiligheidsorganisaties, zoals de G5 Sahel en de Multinational Joint Task Force. Die organisaties zijn sterk betrokken bij de strijd tegen het terrorisme in de regio Frankrijk heeft niet alleen bijgedragen aan beide organisaties (vooral de G5 Sahel) maar was ook betrokken bij de training van Nigerese strijdkrachten. Ook heeft het land verkennings- en aanvalsdrones ingezet tegen terroristen. Frankrijks besluit om zich terug te trekken uit Niger zal dus gevolgen hebben voor de strijd tegen het terrorisme. Het land beschikt over militairen die de regio door en door kennen. Het verlies van die officieren zal Niger moeilijk op korte termijn kunnen compenseren.

Net als Frankrijk zijn ook de VS nadrukkelijk militair aanwezig in Niger. Amerika bezit in Agadez de grootste dronebasis in Afrika. Ook de Europese Unie draagt bij aan de veiligheid van de regio, door financiering van de G5 Sahel en de Multinational Joint Task Force. Het is belangrijk dat dit zo blijft. De terugtrekking van de Franse troepen zal een negatief effect hebben op het moreel van de soldaten in de veiligheidsalliantie en opstandelingen aanmoedigen. Sinds de staatsgreep in Niger neemt het aantal terroristische aanslagen toe.

Rusland versus VS

De inhoud van het akkoord tussen de VS en de militaire junta is niet openbaar. Maar het is aannemelijk dat Washington onder meer in Niger wil blijven om het land niet te verliezen aan de Russische invloedssfeer. In buurland Mali hebben de militaire machthebbers de Franse troepen vervangen door de Russische huurlingengroep Wagner. Nu Wagner al actief is in Mali, wordt gevreesd dat een recent militair pact tussen Mali, Niger en Burkina Faso tot een groeiende aanwezigheid van deze groep leidt. Dit terwijl de VS honderden miljoenen dollars hebben geïnvesteerd in de Sahel, met name in Niger.

De VS begrijpen welke rol ”niet-bestuurde gebieden” in de Sahel kunnen spelen als broedplek voor terrorisme. Dat was ook zo in Afghanistan en Pakistan, waar al-Qaida aanvallen voorbereidde op de VS en westerse bondgenoten.

Migratie

Andere grote spelers in Niger, zoals de EU, kunnen het zich niet permitteren om het Franse voorbeeld te volgen. De EU heeft een stabiel Niger nodig om een nieuwe humanitaire catastrofe, zoals in 2015-2016, te vermijden. Europa zag toen recordaantallen migranten door Niger en Libië reizen.

Het lijdt geen twijfel dat de burgerregeringen van de presidenten Mahamadou Issoufou en Mohamed Bazoum bijgedragen hebben aan de verlaging van die aantallen. Als minister van Binnenlandse Zaken loodste Bazoum er een wet door die mensensmokkel door Niger heen aan banden legde. De wet was volgens sommigen ook een van de redenen waarom hij is afgezet door de militairen. De junta kan nu dreigen het akkoord met de EU op te blazen en wegkijken als migranten door Niger heen naar Europa trekken. Het is dus belangrijk voor Europa om een goed diplomatiek kanaal met de junta open te houden, om een toename van mensensmokkel te vermijden en aan te dringen op terugkeer naar een democratisch bestel.

Terugkeer democratie

Een toename van diplomatieke betrekkingen met de junta versterkt helaas de autoriteit van die junta. Toch zullen buitenlandse machten moeten accepteren dat er een regering in Niger is die een zekere populariteit geniet onder de burgers. Bevroren diplomatieke kanalen moeten daarom weer worden ontdooid. Niet alleen om een totale ineenstorting van de veiligheidsarchitectuur in de Sahel te vermijden, maar ook om een snelle terugkeer van de democratie te bereiken.

De auteur is hoogleraar internationale betrekkingen aan de Leeds Beckett Universiteit.
Bron: IPS/The Conversation.