VVD-leider Dilan Yeşilgöz liet vorige maand weten samenwerking met de partij van Geert Wilders niet uit te sluiten. De opvolger van Mark Rutte, die samenwerking met de PVV wél jarenlang uitsloot, wil vooruitkijken. „Ik moet zien waar de heer Wilders nu mee komt”, aldus Yesilgöz. Ook zei ze dat de kiezer eerst aan zet is.

De lijn van de VVD’er zorgde woensdag, op de eerste dag van de Algemene Politieke Beschouwingen, voor vragen van andere partijen. Het was aan VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans om die te beantwoorden.

„We hebben het net gehoord: moskeeën verbieden, korans verbieden, een hoofddoekjesverbod in publieke ruimtes en hier in de Staten-Generaal”, aldus D66-fractievoorzitter Jan Paternotte, die eerder op de dag de degens kruiste met Wilders. „De VVD wilde het verkiezingsprogramma afwachten. Nu we dit allemaal weten, is het dan nog steeds een optie om te gaan regeren met Wilders?”

Hermans bleef de mogelijkheid van samenwerking openhouden. „We presenteren nu allemaal verkiezingsprogramma’s. Daarmee gaan we de boer op. We gaan zien wat bespreekpunten en breekpunten zijn. Dan komt er een verkiezingsuitslag en dan zien we verder.” Om daar even later aan toe te voegen: „Misschien wel daarvoor.”

Tegenover de nieuwe DENK-voorman Stephan van Baarle zei Hermans waar volgens haar de crux zit: „Hoe gaat iedereen zich opstellen in die debatten? Waar zie je de ruimte om dingen te bespreken? Waar zitten breekpunten? Raken die echt aan kernwaarden van mij, als partij? Dat zal leiden tot een afweging.”

Het is moeilijk voor te stellen dat de VVD écht openstaat voor nieuwe brede samenwerking met de PVV, of dat nu is in een volwaardige regeringscoalitie, dan wel in een gedoogconstructie, zoals tussen 2010 en 2012. De berg met obstakels is aanzienlijk. Jarenlang sloot VVD-leider Mark Rutte een nieuw avontuur met de PVV uit. De premier rekende het de partij van Geert Wilders zwaar aan dat die in 2012 de stekker uit de gedoogsamenwerking trok. De jaren erna verweet hij de PVV-leider veelvuldig onbetrouwbaarheid. In 2014 kwam daar de minder-Marokkanenuitspraak bovenop. Rutte wilde pas weer naar samenwerking met de PVV kijken als Wilders die uitspraak terugneemt. De politicus peinst daar echter niet over. De premier sloot samenwerking met de PVV ook uit op basis van inhoudelijke standpunten, zoals die over de rechtsstaat.

Uithaal

Yesilgöz weet wat voor vlees ze met de PVV in de kuip heeft. „Een VVD’er van Turkse afkomst op Justitie”, twitterde Wilders toen ze minister werd. „En nu maar hopen dat ze mijn beveiliging niet opheft want het liefste zien ze me natuurlijk onder het gras verdwijnen.” Hoewel het gesprek wat volgde „goed en prettig” was, zal Yesilgöz de uithaal niet vergeten zijn.

Wilders zelf doet intussen opzichtige pogingen om de VVD niet te veel munitie te geven om hem opnieuw uit te sluiten. Zo schrapte en wijzigde hij verschillende passages in het verkiezingsprogramma. „De PVV is een constructieve partij en ik ben een redelijk mens”, zei hij woensdag. Of het helpt? Samenwerking op deelthema’s, zoals migratie, is wellicht het hoogst haalbare.