Na een debat van acht uur stemden 313 afgevaardigden tegen, 29 voor. Er waren twee onthoudingen. De uitslag van de stemming kwam niet als een verrassing. Volgens de regering en de meeste oppositionele politici druist het Baskische plan in tegen de grondwet. Tachtig procent van de Spanjaarden wil niet dat Baskenland zelfstandig wordt. Verder staat in Baskenland zelf slechts 35 procent van de bevolking achter het plan van Ibarretxe. Ook is Madrid bang voor navolging door bijvoorbeeld de Catalanen - de steun voor het Baskische plan kwam dinsdag dan ook vooral van de nationalistische Catalaanse partijen.

Toch houdt Ibarretxe vast aan zijn voornemen om zijn plan in een referendum aan de Baskische bevolking voor te leggen. Hij pleitte in het parlement voor een onafhankelijke, met Spanje nauw samenwerkende Baskische gemeenschap. Tegen de regels in deed hij dat deels in het Baskisch. Ibarretxe benadrukte dat hij de Basken „een stem wil geven” om zelf over hun toekomst te beslissen.

Ibarretxe beschuldigde de Spaanse premier Zapatero en oppositieleider Mariano Rajoy van de centrumrechtse Volkspartij (PP) van het sluiten van een pact waarin al lang en breed over de toekomst „van alle Basken” is beslist. Ibarretxes voorstel voor een associatie met Spanje gaat uit van de gelijkheid van de twee partijen, de Spaanse staat en de Baskische gemeenschap. Van de zeventien autonome regio’s van Spanje gaat de zelfstandigheid van Baskenland al het verst. De nationalisten van de in Baskenland regerende PNV willen nu echter de bodem van de kan zien: ultieme zelfstandigheid waarin de drie Baskische provincies op gelijke voet leven met de Spaanse staat.

De autonomie werd in 1979 verankerd als ”het Statuut van Guernica”. Het huidige plan bouwt hierop voort, maar zo radicaal dat het grondwetswijzingen in Spanje noodzakelijk zou maken. Het plan spreekt bijvoorbeeld uitdrukkelijk van een Baskische nationaliteit.

Voorts kietelt het voorstel de achilleshiel van de Fransen. Het herinnert eraan dat de Basken onverminderd aanspraken maken op Navarra en de Baskische departementen in het zuidwesten van Frankrijk. In december nog tekenden de Franse president Chirac en zijn Spaanse ambtsgenoot Zapatero een overeenkomst waarin ze besloten zich samen te verenigen in de strijd tegen de Baskische afscheidingsbeweging ETA en het internationale terrorisme. Bij die besprekingen besloot de Baskische ”lehendakari” Ibarretxe thuis te blijven, omdat hij vond dat hij te weinig spreektijd had gekregen.

Wel is Zapatero, in tegenstelling tot zijn voorganger Aznar, bereid om over meer autonomie voor de Basken te praten. Ook dinsdag probeerde hij een opening te vinden via een ”derde weg” tussen de nationalisten van Ibarretxe en de Spaanse conservatieven van de Volkspartij. In zijn reactie dinsdag liet Zapatero weten dat Basken en Spanjaarden gezamenlijk leven en dus ook samen moeten beslissen. Zapatero stelde dat hij zich „als democraat en president van allen” keert tegen een plan dat niet van iedereen is.

Hij zag ruimte voor een compromis. Hij stelde dat het mogelijk moet zijn om meer autonomie voor de Basken te verkrijgen en om te bouwen aan de identiteit van de Basken. Het ligt voor de hand dat Ibarretxe de voor dit voorjaar voorziene Baskische regionale verkiezingen zal vervroegen om via de kiezer het voordeel van de twijfel te behouden.