Wat betekent vertrek Timmermans voor klimaatplannen?
Demissionair minister Wopke Hoekstra is voorgedragen als opvolger van Eurocommissaris Frans Timmermans (Klimaat). Progressieve Europarlementariërs vrezen een afzwakking van de klimaatplannen.
Niet alleen in Den Haag; ook in Brussel lijkt net voor de verkiezingen een leegloop van bewindslieden gaande. Nadat de Bulgaarse Eurocommissaris Mariya Gabriel (Innovatie) in mei vertrok, gaven ook de Deense Margrethe Vestager (Mededinging) en Frans Timmermans (Klimaat) aan voortijdig het team-Von der Leyen te verlaten. Vestager wil directeur van de Europese Investeringsbank worde; Gabriel en Timmermans vertrekken naar de politiek in eigen land.
Timmermans laat een niet onaanzienlijk gat achter in de Europese Commissie. Hij combineerde maar liefst drie taken: Hij was verantwoordelijk voor klimaat, maakte naam als klimaat-onderhandelaar van de EU en was eerste vicepresident van de Commissie: de tweede man na voorzitter Ursula von der Leyen.
De ministerraad besloot vrijdag demissionair minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken) als kandidaat-Eurocommissaris naar voren te schuiven. In de media werd al een tijdje gespeculeerd over Timmermans’ opvolger. Onder meer de namen van ministers Sigrid Kaag (Financiën, D66) en Kajsa Ollongren (Defensie, D66), staatssecretaris Hans Vijlbrief (Financiën, D66) en van Timmermans’ kabinetschef, Diederik Samsom, gingen rond.
De Britse krant Financial Times meldde donderdag dat Hoekstra waarschijnlijk dezelfde portefeuille krijgt als Timmermans: klimaat. Maar Timmermans’ taak als eerste vicevoorzitter van de Commissie –de tweede man na voorzitter Von der Leyen– gaat naar de Slowaakse Eurocommissaris Maros Sefcovic. Hij is momenteel verantwoordelijk voor de relaties met de andere EU-instellingen. Sefcovic neemt ook tijdelijk Timmermans klimaatportefeuille over.
Hoekstra kan als minister van Buitenlandse Zaken en oud-minister van Financiën bogen op internationale ervaring, zei demissionair premier Mark Rutte donderdag. Maar als schatkistbewaker maakte hij zich tijdens Rutte III niet populair in Zuid-Europa.
Als minister van Financiën was Hoekstra uiterst kritisch over Europese gemeenschappelijke leningen voor financiële steun tijdens de coronacrisis. Hij stelde dat Zuid-Europese landen hun financiële buffers eerder op orde hadden moeten brengen. Onder meer Frankrijk en Italië klaagden over Hoekstra’s verzet tegen de zogeheten coronabonds. De Portugese premier Antonio Costa noemde het gedrag van Hoekstra „weerzinwekkend, kinderlijk en gevoelloos”. Volgens Rutte is de kritiek inmiddels gestild: „Hij wordt als minister van Buitenlandse Zaken zeer gewaardeerd.” Hoekstra zelf kwam na de ophef ook op zijn aanpak terug. „Ik heb te weinig empathie getoond”, sprak de toenmalige minister van Financiën.
Klimaat-kampioen
Toch mag Hoekstra zich opmaken voor een stevig vragenvuur van Europarlementariërs. Het is onderdeel van het Brusselse procedé dat het Europees Parlement met de benoeming van een Eurocommissaris instemt. Europarlementariër Sophie in ’t Veld (Volt) waarschuwde Hoekstra donderdag op X (voormalig Twitter) voor een „straffe hoorzitting”. Anders dan Timmermans –de grootste voorvechter van ambitieuze klimaatactie in het team-Von der Leyen– is Hoekstra „niet bepaald een klimaat-kampioen”, aldus In ’t Veld. Progressieve krachten in het Europees Parlement vrezen dat met Timmermans’ vertrek ook diens ambitieuze groene agenda wordt afgezwakt.
Natuurherstelwet
In de aanloop naar de Europese verkiezingen van 2024 slijpen rechtse Eurofracties –waaronder de christendemocratische EVP– de messen en werpen zich op als hoeders van de landbouw. Ze verzetten zich onder meer tegen de Natuurherstelwet en voorstellen om het gebruik van pesticiden in de landbouw aan banden te leggen en de bodemgezondheid te verbeteren. Hoekstra, wiens CDA aangesloten is bij de EVP, zou als verantwoordelijke voor klimaat de groene agenda van de EU flink af kunnen zwakken, is de vrees. En dat vanuit de Commissie zelf dat wetsvoorstellen in de EU initieert.
Daarbij komt dat Timmermans een aantal belangrijke klimaatplannen nog niet heeft afgerond. Zo moet de nieuwe Eurocommissaris voor Klimaat begin 2024 nieuwe klimaatdoelen voor 2040 presenteren. Ook de Natuurherstelwet moet nog uitonderhandeld worden met de Raad en het Parlement, die het voorstel flink willen afzwakken.
Een anonieme EVP-functionaris stelde donderdag tegenover nieuwsmedium Politico dat de komst van Hoekstra een „mogelijkheid biedt voor de herstart van het gesprek over de groene agenda”. „Christendemocraten kunnen blij zijn”, aldus Politico.
Maar progressieven zullen er alles aan doen om Hoekstra’s benoeming als Eurocommissaris voor Klimaat te blokkeren. „Een voorgedragen Eurocommissaris maakt nog geen Eurocommissaris – laat staan dat hij de steun krijgt van de S&D”, waarschuwden sociaaldemocraten vrijdag in een verklaring. „Het is cruciaal dat de klimaatportefeuille in onze handen blijft.” In ’t Veld waarschuwde dat het Parlement Hoekstra’s benoeming kan blokkeren: „Dat is al vaker gebeurd”.
Uiteindelijk is het aan Von der Leyen welk takenpakket Hoekstra krijgt. Het is mogelijk dat de Commissie besluit om de taken te herverdelen, waardoor een andere portefeuille voor de buitenlandminister vrijkomt. Hoekstra mag waarschijnlijk slechts voor een jaar naar Brussel. In het najaar van 2024 loopt het mandaat van de huidige Commissie-Von der Leyen af. Logischerwijs zal een volgend Nederlands kabinet dan graag een ‘eigen’ Eurocommissaris voordragen.
