Het platform Duurzaam Gemeente Perspectief, opgericht in 2023, bestaat uit rentmeester en eigenaar van een managementbureau Jan Egas, Henk de Gelder, architect-partner bij RoosRos Architecten, en Henk Lakerveld. Hij is restauratie-architect en naamgever van Lakerveld Ingenieurs & Architecten.

Wat is het platform Duurzaam Gemeente Perspectief?

„Het is een samenwerking tussen drie bureaus die uit een jarenlange ervaring putten van wat je kunt tegenkomen in kerkelijk Nederland. We helpen gemeenten met het ontwikkelen van een duurzaam perspectief op hun gemeente en gebouw.

Het platform helpt bij het maken van integraal beleid en wat je daarbij nodig hebt: het gebouw, geld en mensen. Het gaat ons niet alleen om verduurzamen of restaureren. Het is belangrijk om te weten waarom je iets doet en welke keuzes je maakt. Als je van vier kerkgebouwen teruggaat naar twee locaties, hoe doe je dat?”

Wat was de aanleiding om dit platform op te zetten?

„Alle drie komen we in onze werkzaamheden dezelfde vraagstukken rondom kerken tegen. Daarom hebben we de afgelopen twee jaar gebrainstormd over de vraag: wat we kunnen betekenen voor gemeenten die voor een meer of minder omvangrijke verandering staan? Door onze kerkelijke achtergrond en werkzaamheden in onze eigen gemeente weten we wat een kerkrentmeester of kerkenraad op tafel krijgt. We zien dit platform daarom niet in de eerste plaats als een verdienmodel, maar hebben vooral zorg om kerkelijke gemeenten.”

Bij welke keuzes worden jullie betrokken?

„Dat kunnen best pijnlijke keuzes zijn. Die zijn voor directbetrokkenen, zoals een kerkenraad of kerkvoogdij, moeilijk om te maken. Je ziet dan vaak dat er een cirkeldiscussie ontstaat waar geen einde aan komt.

Als een gemeente moet kiezen voor het behouden van een kerkgebouw spelen begrijpelijkerwijs emoties mee. Soms zitten mensen hun hele leven al in een bepaald gebouw: ze zijn er gedoopt, legden er geloofsbelijdenis af en zijn er getrouwd. Dan kunnen wij, als relatieve buitenstaander, objectiever adviseren. We kijken bijvoorbeeld naar de kwaliteit van een gebouw. Voor wie maak je een gebouw geschikt? Welk kerkgebouw is daar passend bij? Ook kijken we of het bijgebouw efficiënt inzetbaar is en goed voor te bereiden op de toekomst.”

Gaat het dan voornamelijk om krimp?

„Dat komt heel regelmatig voor. Maar het kan ook zijn dat ergens een pioniersgemeente komt. In de Amersfoortse wijk Vathorst was dat het geval. Dan kijk je naar een heel andere opzet. Zo’n gebouw dient bijvoorbeeld ook als wijkcentrum en kinderdagverblijf. Dan worden er andere eisen gesteld. Daarnaast zijn we actief in verduurzaming en restauratie van gebouwen.”

Kunnen kerkbesturen dit niet zelf uitzoeken?

„Kerkbesturen zijn soms heel klein geworden. We komen bij gemeenten waar zeven mensen in de kerkenraad zouden moeten zitten, maar dat zijn er dan nog maar twee. In veel gevallen zijn ze ook nog op leeftijd. Een kerkbestuur wordt dan heel kwetsbaar. Vaak vragen deze kerkbestuurders zich af of zij degenen zijn die het licht moeten uitdoen. Dan is het goed als wij meedenken om nieuw elan te laten ontstaan.

Denken in krimp is vaak denken in verlies. En dan is het moeilijk om dat nieuwe elan te ontwikkelen. Daarom is het zo belangrijk dat de beleidsmatige kant van de gemeente op orde is. Wie ben je als gemeente en waar wil je naartoe? Beleidsplannen zijn soms wat vanzelfsprekend geformuleerd. Je hebt zo’n plan niet omdat het moet, maar omdat het van belang is voor de gemeente. Pas als de beleidsmatige kant op orde is, komt de fase om naar het gebouw te kijken.

Gelukkig komen we ook veel capabele kerkbesturen tegen die slechts een steuntje in de rug nodig hebben. Elke tijd heeft zijn eigen uitdaging. Christenen staan op een kruispunt: we zijn een minderheid en dat betekent ook iets voor wat we willen uitstralen naar de samenleving. Staan onze deuren letterlijk en figuurlijk open? Welke plek heeft de kerk in de straat en de wijk? Het is goed als een diaconaal project zoals een voedselbank vanuit een kerkgebouw werkt: zichtbaar in de wereld van nu.”

Henk Lakerveld, mede-initiatiefnemer van het platform Duurzaam Gemeente Perspectief