In het Verzetsmuseum in Amsterdam zijn sinds gisteren 150 foto’s en enkele films te zien uit de privé-verzameling van prins Bernhard. Het meeste materiaal is nog niet eerder vertoond. De zwartwitfoto’s en de kleurenfilms zijn gemaakt tijdens de oorlogsjaren en voor een groot deel van de hand van de prins zelf, aldus Martha Bakker, samenstelster van de expositie.

Bakker putte daarbij onder meer uit drie albums, losse foto’s en vier uur film. De albums zijn door de prins, die een enthousiast filmer en fotograaf was, zelf samengesteld uit vooral eigen foto’s.

De aanleiding voor de expositie is het feit dat prins Bernhard beschermheer van het museum was, aldus conservator Bakker. „Er werd hem gevraagd of hij foto’s en films beschikbaar wilde stellen. Hij reageerde daar terughoudend positief op.” Na een herhaald verzoek van het bestuur kreeg het museum een jaar voor het overlijden van de prins toestemming voor de expositie.

De tentoonstelling, die prins Willem-Alexander woensdag opende, begint met het vertrek van het gezin naar Londen na de Duitse inval in mei 1940. Bij alle foto’s staan de originele bijschriften die prins Bernhard in de albums heeft geschreven. Hij deed dat in het Engels. „Waarschijnlijk omdat de Engelsen hem eerst nogal achterdochtig benaderden, omdat hij uit Duitsland kwam en bij IG-Farben had gewerkt”, aldus Bakker.

Veel foto’s gaan over de vliegcarrière van de prins, getooid met pijp en blauwe sjaal en met de witte terriër Martin in de buurt. Een serie foto’s toont hoe hij het laagvliegen demonstreert. Bij de laatste foto schrijft hij: „One complete write-off. Reason: a hidden treestump in a hedge, hit when forced landing.” Op de foto is zijn vliegtuig te zien dat op de kop ligt. Volgens prins Bernhard is hij met zijn vliegtuig over de kop geslagen door „een boomstronk in de heg bij de landingsbaan.”

Andere foto’s tonen wat de prins meemaakte. Een wazige foto van zijn kamer waarin het na een bombardement een chaos is. „Stratton House bombed. My room”, staat erbij geschreven. Bij een totaal verwoest huis van een vriend, waar hij net op tijd uit ontkwam, staat: „Tom’s flat in Lincolns Inn, where we were almost written off.”

Niet alle foto’s zijn door de prins zelf gemaakt. Dat ze toch in de expositie thuishoren, komt omdat de prins ze in zijn albums heeft geplakt, aldus Bakker. Ze wijst naar een foto waarop een formatie bommenwerpers van boven is te zien. „Hiervan was een uitvergroting op het schutblad van zijn tweede album bevestigd, terwijl hij deze foto niet zelf heeft gemaakt.”

Foto’s van prinses Juliana en de kinderen, die het grootste deel van de oorlogsjaren in Canada verbleven, nemen een belangrijke plaats in de collectie in. Bakker: „Juliana stuurde foto’s mee met brieven en prins Bernhard liet foto’s ontwikkelen die Juliana had gemaakt in Canada.” Hoe blij de prins met de foto’s was, blijkt uit een van zijn brieven: „Al die foto’s van jou en de kinderen zijn meer dan heerlijk en Ben er ontzettend blij mee en zoo is ook Moeder.” Niet altijd was de prins even tevreden over de kwaliteit van de beelden. Hij instrueerde Juliana: „Iets meer verandering van ’poses’ en handelingen.”

De tentoonstelling, die chronologisch is opgezet, wordt afgewisseld met filmbeelden. Deze zijn volgens Bakker „historisch uniek.” Een kleurenfilm toont het front in Afrika vanuit de lucht. Een ander fragment laat de verwoestingen in Holland zien. Zo filmde de prins de ruïnes aan de boulevard in Vlissingen.

Vertederend zijn de films over het gezinsleven van de prins in Canada. Daarop is te zien hoe Beatrix haar zusje plaagt door herhaaldelijk een boeketje bloemen in het gezicht van Irene te duwen. De film toont ook hoe het gezin van de prins in augustus 1945 voor het eerst na de bevrijding voet op vaderlandse bodem zette. Het is Beatrix die haar vader herkent achter de camera en uitroept: „Papa!”

De expositie laat zien wie prins Bernhard was. „Een man die van zijn gezin en kinderen hield. Iemand die volop in het leven stond en zeker het avontuur niet schuwde. Hij gebruikte zijn camera als dagboek”, aldus Bakker.

Bij de expositie is een boek uitgegeven. In ”Het fotoarchief van prins Bernhard de jaren 1940-1945” zijn meer dan honderd foto’s van de tentoonstelling overgenomen. Vooraf is een inleiding geschreven door Bakker. De prijs ligt wat aan de hoge kant: 18,90 euro voor een boek met 103 zwartwitfoto’s.