De spreidingswet moet zorgen voor een eerlijke en evenwichtige verdeling van asielzoekers over alle gemeenten. Daarvoor heeft staatssecretaris Van der Burg een ingewikkeld beslismodel bedacht. Eerst maakt hij aan het begin van een kalenderjaar, in een tweejaarlijkse cyclus, bekend hoeveel plekken hij nodig heeft. Dit jaar zijn dat er 77.000. Vervolgens krijgt elke provincie een taakstelling, waarbij er voor gemeenten alvast een enigszins richtinggevende verdeling wordt opgesteld.

Daarna gaan gemeenten per provincie onder leiding van de commissarissen van de Koning in onderhandeling. Vrijwilligheid staat daarbij voorop. Gemeenten die meer doen dan op basis van de eerste grofmazige verdeling mag worden verwacht, krijgen een bonus van 2500 euro per opgevangen asielzoeker.

Het wetsvoorstel voorziet niet in sancties voor gemeenten die geen plekken aanbieden. Dwang is alleen aan de orde als in mei blijkt dat provincies met plekken achterblijven.

Als de Kamer de wet begin september controversieel verklaart, schuift het vraagstuk door naar de formatietafel. Komt het wel tot een inhoudelijke behandeling, plus stemmingen, dan is de uitkomst ongewis, zo blijkt uit een rondgang van persbureau ANP.

D66, CDA, ChristenUnie, Partij voor de Dieren en Volt zijn voor een spreidingswet, net als PvdA en GroenLinks. Een deel van die partijen vindt Van der Burgs beslismodel echter omslachtig en wil aanpassingen. Als Van der Burg daar al toe bereid is, strijkt hij daar zijn eigen VVD wel mee tegen de haren in. De mogelijkheid is dus reëel dat hij het op stemmingen laat aankomen.

In dat geval legt hij de druk bij de VVD. Die fractie dreigde vorige week tegen te stemmen, nu duidelijk is dat het Rutte IV niet meer lukt om de Kamer een aangescherpt asiel- en migratieplan voor te leggen. Volharden in dat voornemen, zou echter wel een schoffering zijn voor Van der Burg.

Partijen die volgens het ANP zeker afhaken, zijn PVV, SGP, JA21, Groep Van Haga en Forum voor Democratie. BBB-leider Van der Plas zei begin deze maand dat haar partij alleen bereid is over de spreidingswet te overleggen, op voorwaarde dat het kabinet een asielquotum invoert van maximaal 15.000 asielzoekers per jaar. Dat gaat zeker niet gebeuren, dus ook BBB valt af.

Ook gemeenten dubben tussen een voortvarende afronding van de behandeling van deze wet, of een nieuw wetgevingstraject, aldus het ANP. Een rondgang van het persbureau langs meer dan 200 gemeenten wijst uit dat ongeveer de helft daarvan bezorgd is over de mogelijke gevolgen van uitstel van de wet.