Vanwege het „extreem gewelddadige” karakter van de moord op Theo van Gogh op 2 november vorig jaar is het raadzaam om Mohammed B. aan een psychiatrisch en psychologisch onderzoek te onderwerpen. Een terroristisch motief hoeft een ziekelijke stoornis niet uit te sluiten, aldus de rechtbank.

Officier van justitie mr. F. van Straelen had om opname van B. in het PBC gevraagd. „In een zo ernstige strafzaak is een uitgebreid psychiatrisch en psychologisch onderzoek onontkoombaar. Weliswaar kent een gedragskundig onderzoek bij een weigerende verdachte grote beperkingen, toch moet een poging wel worden ondernomen.”

Advocaat mr. J. Plasman verzette zich tegen onderzoek van Mohammed B. in het PBC. Volgens de raadsman wil B. pertinent niet meewerken. „Plaatsing in het PBC wordt een schertsvertoning. Een zinnige uitspraak over toerekeningsvatbaarheid is niet te geven, omdat er niets te onderzoeken valt. Na een week wordt de vertoning beëindigd, omdat men binnen het PBC wel wat beters te doen heeft.” De advocaat wees erop dat Mohammed B. dinsdag nog duidelijk te kennen heeft gegeven dat hij niets met psychiaters te maken wil hebben. De Marokkaanse Nederlander trok in het bijzijn van de gedragsdeskundige dekens over zich heen.

Mohammed B. heeft laten weten dat hij volledig verantwoordelijk gehouden kan en wil worden voor de aanslag op Theo van Gogh, aldus Plasman. „Op geen enkele manier wil Mohammed B. zich beroepen op enigerlei vorm van verminderde toerekeningsvatbaarheid of iets wat in die richting wijst. Hij heeft een keuze gemaakt en vanuit die keuze gehandeld. Hij heeft al laten zien dat hij ervan uitging op 2 november 2004 te sterven; in zijn visie: sneuvelen.”

Bij Mohammed B. thuis is een afschrift gevonden van een door de Algemene Inlichtingen- en Veiligheids Dienst (AIVD) afgetapt telefoongesprek. Vermoedelijk is het afschrift gelekt door een bij de AIVD werkzame tolk van Marokkaanse origine, Outmar Ben A. Hij wordt momenteel vervolgd.

De aanklager laakte het feit dat Mohammed B. vooralsnog de kaken op elkaar houdt. „Als het de bedoeling is geweest om zijn ideeën, hoe extremistisch en verwerpelijk ook, aan het volk bekend te maken, getuigt het van weinig consequent gedrag om zich te verschuilen achter het zwijgrecht.”

Advocaat Plasman verzette zich tegen die gedachtegang. „Het is heel normaal dat verdachten, zeker in een pro-formazitting, hun mond houden.” Niet uitgesloten is dat Mohammed B. in een later stadium wel gaat praten, aldus Plasman.

Het onderzoek naar de moord gaat de komende maanden verder. Zo wordt onder meer handschriftkundig onderzoek gedaan en worden gegevens van de gsm-palen in de buurt van de moordplek onder de loep genomen. Een deskundige op het gebied van internationaal terrorisme zal onderzoek doen naar het karakter van de extremistische literatuur die bij B. is aangetroffen.

VVD-kamerlid Ayaan Hirsi Ali is maandag gehoord. De dreigbrief die in het lichaam van Theo van Gogh was geprikt, was aan haar gericht. Bij het verhoor van Hirsi Ali was niet alleen Van Straelen, maar ook onder anderen officier van justitie mr. J. Plooy, aanklager in de zaak tegen Volkert van der G., aanwezig.