Wat betekent onrust voor inzet Wagner in Afrikaanse landen?
De spil van het werk van Wagner ligt niet in Oekraïne, maar in Afrika. De activiteiten op het continent zijn echter niet per se afhankelijk van Wagnerchef Jevgeni Prigozjin.
Nee, de opstand van Wagnerchef Prigozjin zal geen gevolgen hebben voor de betrekkingen tussen Rusland en zijn bondgenoten, verzekerde minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov maandag. Het werk van de „instructeurs” van de Wagnergroep in landen als Mali en de Centraal-Afrikaanse Republiek „zal natuurlijk doorgaan”.
De opstand van Prigozjin veroorzaakte zaterdag zonder meer onrust in diverse Afrikaanse hoofdsteden. Wagner is al jaren actief in diverse Afrikaanse landen, zoals de Centraal-Afrikaanse Republiek, Mali en Sudan. De groep opereert er op uitnodiging van de autoriteiten om onlusten in de landen te bestrijden. Rusland en de Wagnergroep profiteren op hun beurt van toegang tot grondstoffen als hout, goud en diamanten.
Het doorgaans goed ingevoerde tijdschrift Jeune Afrique noteerde dat de Malinese minister van Defensie Sadio Camara zaterdag hoogst gespannen was: „bijna koortsachtig”. Mocht Wagner moeten vertrekken, dan zou de militaire junta in Mali een serieus probleem hebben. Wagner is betrokken bij verschillende militaire operaties tegen jihadistische groepen in het land.
Dat geldt in nog hogere mate voor de Centraal-Afrikaanse Republiek. In de Centraal-Afrikaanse hoofdstad Bangui namen waarnemers zaterdag een toename van gewapende patrouilles waar, uit kennelijke angst voor gewapende acties van groepen die nu hun kans zouden kunnen ruiken.
Banden met Moskou
De geruststellingen van Lavrov onderstreepten intussen nog eens hoezeer Wagner verstrengeld is met het Kremlin, ook al ontkende Moskou die verbintenis altijd in alle toonaarden.
De Centraal-Afrikaanse minister Fidèle Gouandjika liet er maandag geen onduidelijkheid over bestaan hoe de kaarten liggen. De Centraal-Afrikaanse Republiek tekende in 2018 een defensieovereenkomst met „de Russische Federatie en niet met Wagner”, zei hij tegenover persbureau AFP. „Rusland heeft de taken uitbesteed aan Wagner. Maar als Rusland het niet langer met Wagner eens is, zal het ons een nieuw contingent sturen.” Ofwel: Moskou regelt het maar en dat is wat Lavrov de Afrikaanse leiders ook precies verzekert.
Jeune Afrique opperde dat de Russische minister van Defensie, Sergei Shoigu, zelf in het gat van Wagner zou kunnen springen met het particuliere militaire bedrijfje Patriot. Bekend is dat Patriot nauw samenwerkt met het ministerie van Defensie en wellicht direct onder controle van Shoigu staat.
Het is echter zeker niet zo dat met het vertrek van Prigozjin al de activiteiten van Wagner in Afrika ineens in het honderd zouden lopen. Veel van de sleutelfiguren in de operatie van Wagner in Afrika zijn al gerekruteerd door andere Russische militaire bedrijven, zoals de Concord Groep. Zij kunnen de leiding over het werk in Afrika gemakkelijk oppakken. Een van hen is Konstantin Pikalov, sinds 2018 een belangrijke aanvoerder van de Wagneractiviteiten in Afrika.
Geldtekort
De precieze rol van Wagner in Afrika is altijd omgeven geweest door veel onduidelijkheid. Duidelijk is wel dat ze een bloedige track-record hebben. Mensenrechtenorganisaties hebben Wagner beschuldigd van massa-executies, verkrachtingen en fysiek misbruik in de Centraal-Afrikaanse Republiek en Mali.
Prigozjin foeterde zaterdag dat er al langer onvrede was over financiële steun van Moskou voor de activiteiten in Afrika. „Toen we in Afrika vochten, werd ons verteld dat we Afrika nodig hadden. Maar daarna lieten ze ons in de steek, omdat al het geld dat bedoeld was voor hulp was gestolen”, zei hij.
Waarnemers zijn voorzichtig met bespiegelingen over de toekomst van Wagner in Afrika. Het is „te vroeg” om conclusies te trekken, zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Catherine Colonna maandag bijvoorbeeld. Afrikaanse media schrijven echter dat tenminste duidelijk is geworden dat een verbintenis met de Wagnergroep en Moskou instabieler is dan leiders in landen als de Centraal-Afrikaanse Republiek en Mali hoopten.
