We hebben geen grote verhalen meer. Althans, die werken niet meer en hebben geen invloed meer. Toch is de behoefte aan grote verhalen overduidelijk. Het gebrek aan vertrouwen in de overheid is daar een bewijs van. De maatschappij is versplinterd. Het algemene belang lijkt buiten beeld. Alleen het ”ik” telt nog. Dat gaat natuurlijk niet goed.

Eigenlijk zijn we terug bij af. Met andere woorden: we moeten ”uithuilen” en opnieuw beginnen. Met het kleine verhaal. Het verhaal in de buurt, de straat, de directe leefomgeving. Met alle betrokkenen. Dus ook met de (lokale) overheid, vertegenwoordigd door de politiek en de ambtenaren.

Opruimen

Nederland loopt steeds erger en steeds vaker vast in problemen. Denk aan de stikstofcrisis, het klimaat, de trage woningbouw, de opvang van asielzoekers, milieuproblemen, enzovoorts. Hoe is dat zo gekomen? Heel vaak krijg je dan te horen: „Omdat er niet naar ons geluisterd is.” Of: „We worden niet eerlijk behandeld.” Of: „Er wordt geen rekening met ons gehouden.”

Voordat we deze problemen kunnen oplossen, moet dat (oud) zeer worden opgeruimd. De kern daarin is dat het onderlinge vertrouwen moet worden verbeterd. Als dat vertrouwen weer begint te groeien, kunnen we gaan werken aan de leefbaarheid van de maatschappij.

Daarna wordt de volgende stap gezet: bepaalde deugden bevorderen en ontwikkelen. Deugden als eerlijk met elkaar omgaan, fatsoenlijk communiceren, integer handelen en dergelijke. Zodra dat van de grond komt, kun je ook grotere waarden gaan verwezenlijken. Dan wordt het weliswaar wat abstracter, maar dan gaat het ook richting een groter verhaal.

Praktijkvoorbeelden

Dat gaat natuurlijk niet automatisch. En abstracter wil niet per se zeggen: theoretischer. Je zult, als het om dat grote(re) verhaal gaat, wel consequent praktijkvoorbeelden moeten laten zien. Bijvoorbeeld een stikstofakkoord of het aanpakken van grote bedrijven en multinationals rond het heffen van belasting en vanwege de kwalijke invloeden ervan voor het milieu.

Hobbels

In dit proces komen we drie hobbels tegen. De eerste (en de lastigste) is de verhouding tussen mijn eigen belang en het algemene belang. Redelijkheid is dan een belangrijke waarde!

De tweede hobbel is de vraag: hoe verhoudt het kleine zich tot het grote? Bijvoorbeeld het belang van de buurt tot het belang van de hele gemeente? Of de lokale gemeenschap ten opzichte van de samenleving? Of de provincie ten overstaan van het rijk? Ook hier geldt het belang van redelijkheid. Tegelijk zijn ook evenwichtigheid en zorgvuldigheid belangrijk.

De derde hobbel is: hoe verhoudt het voorgaande zich tot andere delen van de wereld? Kunnen ofwel moeten we van de (economische) ”groeidrang” af? Moeten wij fors inleveren om andere delen van de wereld ook iets te kunnen gunnen? Moeten grote, internationale bedrijven worden opgesplitst om hun economische overmacht te breken? Maar als we dat doen, hoe bereiken we dan de schaalvoordelen die multinationals nu onmiskenbaar bieden?

Werk aan de winkel

Het is kortom tijd om terug te gaan naar het kleine verhaal van de buurt en daarvandaan verder te kijken naar het grote(re) verhaal. Er is genoeg werk aan de winkel, willen we dit ideaal bereiken!

De auteur is gepensioneerd docent maatschappijvakken in het voortgezet onderwijs.