Zo zien het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Planbureau (CPB) weinig in het plan. De twee bureau’s kwamen woensdag met een advies. Volgens de organen vergroot het plan kansenongelijkheid en zorgt het er nauwelijks voor dat meer mensen aan het werk gaan. Een systeem met daarin vooral steun voor lagere inkomens en ook voor niet-werkenden zou beter helpen.

Het plan vergroot de kansenongelijkheid doordat kinderopvang door de stijgende vraag waarschijnlijk duurder wordt. Daardoor kunnen mensen met lage inkomens de paar procent aan resterende eigen bijdrage niet betalen. De onderzoekers zijn wel te spreken over het verdwijnen van het voorschotten-
aspect uit de regeling. Het moeten terugbetalen van grote sommen kinderopvangtoeslag leidde afgelopen jaren tot het toeslagenschandaal. Het CPB en het SCP vinden het met het oog op kansengelijkheid wel belangrijk om de overheidsbijdrage bij kinderopvang inkomensafhankelijk te houden.

Ook uitvoeringsorganisaties DUO, Toeslagen, UWV en de Sociale Verzekeringsbank (SVB) kraken het kabinetsplan. De instanties noemen het nieuwe kinderopvangstelsel zoals het kabinet dat nu voor ogen heeft onuitvoerbaar. Het is vooral van belang dat de regeringscoalitie duidelijk maakt wat ze wil: meer mensen aan het werk of de ontwikkeling van kinderen stimuleren.

DUO, Toeslagen, UWV en SVB zijn kritisch op de arbeidseis: de voorwaarde dat alleen kinderen van werkende ouders gebruik kunnen maken van bijna gratis (voor 96 procent vergoed) kinderopvang.

Het nieuwe kinderopvangstelsel is voor de meeste ouders wel eenvoudiger dan het huidige systeem, concluderen experts in een analyse die ze maakten in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken. Toch is er nog steeds een „aanzienlijke subgroep” van vooral kwetsbare ouders voor wie het beoogde systeem niet begrijpelijk lijkt.

De analyse is uitgevoerd door onderzoeksbureau D&B en het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag, dat is verbonden aan de Universiteit Leiden. In grote lijnen zien zij wel diverse verbeteringen ten opzichte van het huidige stelsel. Net als CPB en SCP zijn de experts te spreken over het verdwijnen van het voorschotten-
aspect uit de regeling.

Eigen plan

De kinderopvangbranche komt binnenkort met een eigen plan voor het stelsel voor kinderdagverblijven, gastouders en buitenschoolse opvang. De details moeten nog worden uitgewerkt, aldus de Brancheorganisatie Kinderopvang.

De organisatie wil in elk geval dat er iets wordt gedaan aan de personeelstekorten „door de vraag niet extra te stimuleren”. Ook moet de vergoeding van de tarieven door de overheid omhoog, zodat die beter kloppen met de „werkelijke kostprijs”. Verder wil de branche dat de inkomensafhankelijke vergoeding simpeler wordt en dat de kans kleiner wordt dat ouders geld moeten terugbetalen. De sector wil ook dat de kinderopvang beter toegankelijk wordt voor kinderen van niet-werkende ouders.

De brancheorganisatie waarschuwde eerder dat de kinderopvang nu al kampt met personeelstekorten. Daardoor zijn er te weinig plekken voor kinderen. Er staan ook geen opvangmedewerkers klaar voor de nieuwe kinderen die erbij zouden komen door vrijwel gratis kinderopvang. Het kabinetsplan lost echte problemen, zoals personeelstekort niet op, vreest directeur Emmeline Bijlsma.

Voorwaarden

Er moet sowieso veel gebeuren om het kabinetsplan voor bijna gratis kinderopvang haalbaar te maken voor kinderopvangorganisaties en gastouderbureaus. Het plan is „onder voorwaarden uitvoerbaar” voor de organisaties, vinden adviseurs van Waarborgfonds Kinderopvang na onderzoek. Zo moeten organisaties genoeg ondersteuning krijgen bij de hervorming. Over onder meer de eis dat beide ouders moeten werken om in aanmerking te komen voor vergoeding, moet snel meer duidelijkheid komen.

Ouders, kinderopvangorganisaties en gastouderbureaus moeten volgens de adviseurs ook eerder zekerheid hebben over of ze wel een vergoeding kunnen krijgen voor kinderopvang. Organisaties moeten die vergoeding aanvragen voor ouders. Kinderopvangorganisaties en gastouders zouden altijd inzicht moeten hebben in hoe de aanvraag ervoor staat en of het verzoek is goedgekeurd.