Hiermee wil Brussel de economische risico’s die uit de handel met ondemocratische landen voortvloeien, beperken. Het strategisch plan lijkt een duidelijk signaal richting vooral China en Rusland.

Het gaat onder meer over de kennis van geavanceerde technologieën. Daarnaast wil de EU minder afhankelijk worden van grondstoffen uit landen die het niet zo nauw nemen met democratische waarden.

Om te voorkomen dat zulke landen misbruik maken van de openheid van de Europese markt wil de Commissie dat grote buitenlandse investeringen in kritieke sectoren vooraf worden gescreend. „Europese producten en technologieën mogen niet door andere landen worden gebruikt voor militaire doeleinden”, stelt de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen.

Bedrijven uit de EU vestigen momenteel belangrijke onderdelen van hun toeleveringsketens in landen als China. Daarmee kunnen ze hoogwaardige kennis te grabbel gooien en zelfs de Europese veiligheid in gevaar brengen, is de gedachte. Brussel wil dergelijke uitbesteding in de toekomst verbieden als het veiligheidsrisico’s ziet.

Bij de productie van kwantumcomputers, microchips en producten die voor militaire doeleinden gebruikt kunnen worden, zouden Europese bedrijven niet met ondemocratische landen in zee moeten gaan, vindt de Commissie. Ook voor gas of zeldzame aardmetalen moet de EU niet te afhankelijk zijn van het buitenland.

China

Hoewel China en Rusland in de Veiligheidsstrategie niet met name genoemd worden, is het duidelijk dat de focus met name op Peking ligt. De veertien pagina’s tellende nota spreekt over het risico van te veel vertrouwen in één land. Tijdens de aankondiging van de nota noemde Von der Leyen China dan ook wel. „We kopen daar 90 procent van onze lithium. Het is verstandig om deze grondstof ook van andere landen te betrekken”, zei de Commissievoorzitter.

De EU zoekt duidelijk een eigen weg in een tijd van toenemende spanningen tussen de Verenigde Staten en China – de twee grootste economieën van de wereld. Brussel wil in gesprek blijven én zaken blijven doen met de Chinezen, maar beseft dat het tegelijkertijd de economische risico’s moet beperken.

De energiecrisis heeft vorig jaar pijnlijk duidelijk gemaakt dat de EU te afhankelijk was van gas uit Rusland. In maart riep Commissievoorzitter Von der Leyen op om ook de economische risico’s met betrekking tot China te verkleinen. De EU ziet China inmiddels als partner en concurrent, maar het is duidelijk dat de rivaliteit de afgelopen jaren is toegenomen.

Startpunt

„Europa heeft een gezamenlijke strategie nodig om krachtiger te worden in technologieën die we het meest nodig hebben”, zei Eurocommissaris Margrethe Vestager voorafgaand aan de aankondiging op dinsdag. Ze benadrukte dat de EU zich economisch niet moet ontkoppelen van de rest van de wereld.

De Veiligheidsstrategie dient als startpunt voor het aanzwengelen van een discussie over economische veiligheid op Europees niveau. Brussel wil, samen met de lidstaten en het Europese bedrijfsleven, in kaart brengen wat de grootste economische veiligheidsrisico’s in de EU-landen zijn. De Commissie wil dat er een lijst komt met technologieën en sectoren die als cruciaal beschouwd worden voor de economische veiligheid. Vervolgens wil ze bezien hoe lidstaten zich economisch weerbaarder kunnen maken.

Het dagelijks EU-bestuur stelt voor om een aantal al bestaande maatregelen te versterken, zoals het screenen van buitenlandse bedrijven die belangrijke ondernemingen of infrastructuur in Europa opkopen. Ook zouden er exportcontroles moeten komen voor bedrijven die wapens of spionagesoftware verkopen.

Europese investeringen in het buitenland moeten ook onder het vergrootglas, is het plan. Als Brussel veiligheidsrisico’s ziet, wil het investeringen kunnen verbieden. Nu vallen dit soort maatregelen nog onder de bevoegdheid van de lidstaten, en die staan niet allemaal te springen om verandering.