Het boek droeg als ondertitel ”De fascinerende wereld van de internationale spionage uitgelegd voor de jeugd”, maar al in de eerste alinea stonden dingen als „Het is goed mogelijk dat je beste vriend lid is van een netwerk van spionnen bij jou in de buurt”, dus het mondiale aspect nam ik graag voor lief. Vol vuur wierp ik me op de geïllustreerde cursus geheimagentschap in negen lessen, waarbij ik in een paar weken tijd alles leerde over het ontcijferen van Caesars geheimschrift, het knippen van valse schoenzolen uit karton en het uithollen van boeken om er fotorolletjes in te verstoppen. (Het exemplaar dat ik verminkte heette ”Als door een donkere spiegel”, was 600 pagina’s dik en werd op de omslag geprezen als „de ontroerendste liefdesgeschiedenis ooit geschreven”. Het was de perfecte bergplaats – maar om een of andere reden leek het op mijn boekenplank vol ”De Vijf”-pockets toch niet zo onopvallend als ik had gehoopt…)

Toen ik ten slotte slaagde voor een schriftelijk examen vol vermommingen, mollen en ‘de mazelen’ krijgen, voelde ik dat ik alles in huis had voor een veelbelovende carrière. Tot ik me realiseerde dat één ding me nog altijd niet helemaal duidelijk was.

Want wát bespiedde een spion nou eigenlijk precies?

Het moment waarop kennis en kunde elkaar kruisen, verloopt niet altijd vlekkeloos – en dat is deels te wijten aan de populariteit van zelfhulpboeken. Titels als ”Volg je hart” en ”De kunst van het loslaten” kunnen rekenen op gegarandeerd verkoopsucces. Ze bieden troost, herkenning en handvatten op allerlei gebieden: van het omgaan met verwachtingspatronen tot rouwverwerking als je huisdier sterft.

Maar ook wat niet direct op onszelf van toepassing is, wordt grif gelezen. Vraag je je in een vlaag van bezinning wel eens af waarom je als tiener eigenlijk zo verslingerd bent aan de puntige posts van een populaire momfluencer of met je hoogtevrees van parkourfilmpjes smult? Je bent niet de enige. Kennis stelt namelijk gerust. Het geeft ons het gevoel dat we grip hebben op de wereld. Theoria betekent letterlijk: naar dingen kijken. En laat dat nu net zijn wat we het liefste doen. We gluren door ramen, spieden om hoekjes, staan op onze tenen om over vensterbanken te kunnen kijken. Meelevend over andermans schouder raken we tot aan de tanden toe met theorie bewapend. In ieder mens schuilt een meesterspion.

Maar ervaring komt niet uit een pakje. Je kunt het niet vangen in woorden, niet in iemands oor fluisteren, niet van je scherm af schrapen. Uiteindelijk weten we pas wat onze kennis waard is als de praktijk ons inhaalt. Soms gebeurt dat nooit. Zo bleef spionnetje spelen voor mij altijd inkt van citroensap, regenjassen en de buren besluipen – geen staatsgeheimen, wereldoorlogen en novitsjok. Het was een schimmenspel, waarbij het niet ging om de werkelijkheid, maar om wat die moest verbeelden.

Maar soms komt er in het leven een moment waarop je moet stoppen met droogzwemmen en beginnen met drijven. De realiteit overvalt ons, we rollen er zoetjesaan in, of we besluiten er zelf voor te kiezen. Misschien is dat laatste nog wel het lastigst: ophouden toeschouwer te zijn en een deelnemer worden. Ben jij een twijfelaar? Staak dan je turen. Op sommige dingen staar je je enkel blind. Pas als je stopt met kijken, begin je het te zien.