Nederland is een van de landen die veel van deze bilaterale handelsverdragen heeft. In 1963, exact zestig jaar geleden, werd het eerste gesloten met Tunesië. Inmiddels zijn er 75 gesloten met landen over de hele wereld. Maar die maken het lastig voor die landen om hun wetten op het gebied van milieu, arbeidsrechten en volksgezondheid aan te passen, stelt SOMO.

Bedrijven kunnen dan namelijk dat land aanklagen als hun investeringen worden geschaad. De kosten voor dergelijke procedures of voor schadevergoedingen kunnen flink oplopen. Volgens SOMO worden daardoor veel landen, met name in het mondiale Zuiden, slachtoffer van „juridische chantage”. „Alleen al de dreiging van een rechtszaak kan er al toe leiden dat overheden afzien van het nemen van maatregelen in het belang van hun burgers, zoals strengere milieuregels of klimaatbeleid”, aldus het kenniscentrum.

Nederland is namelijk na de Verenigde Staten, het op een na populairste land voor bedrijven om te gebruiken als uitvalsbasis voor hun rechtszaken. In 40 procent van de gevallen gebeurt dat via verder lege brievenbusfirma’s, stelt SOMO in een onderzoek dat het samen met Both Ends en Transnational Institute (TNI) uitvoerde. En ruim driekwart van de zaken is daardoor aangespannen door niet-Nederlandse bedrijven.

Nederland stelde vier jaar geleden een model op om de bilaterale handelsverdragen te verbeteren. Maar dat heeft volgens SOMO nog niets opgeleverd. SOMO, Both Ends en TNI roepen Nederland daarom op al deze handelsverdragen op te zeggen.

Nederland stapte zelf vorig jaar uit het Energy Charter Treaty (ECT) nadat energiebedrijven via dat verdrag miljarden hadden geclaimd omdat ze kolencentrales versneld moeten sluiten. SOMO-onderzoeker Bart-Jaap Verbeek vindt dat opmerkelijk. „Het is niet vol te houden dat Nederland zelf uit een internationaal verdrag stapt vanwege de claims tegen onze overheid, en dat we wel een grote spil blijven in claims tegen overheden in het mondiale Zuiden.”