Het hooggerechtshof in Kiev maakte afgelopen donderdag definitief de weg vrij voor de inhuldiging van Joesjtsjenko als opvolger van Leonid Koetsjma. De rechters verwierpen ook het laatste beroepschrift van de verliezer van de verkiezingen, scheidend premier Viktor Janoekovitsj, die aanvankelijk als winnaar was uitgeroepen. Nadat de oppositie echter via massademonstraties in Kiev een ’derde ronde’ had afgedwongen vanwege verkiezingsfraude, moest Janoekovitsj alsnog zijn meerdere erkennen in Joesjtsjenko.

De nieuwe president krijgt het zwaar voor zijn kiezen. Tijdens zijn verkiezingscampagne en toespraken tot de tienduizenden betogers in het centrum van Kiev heeft Joesjtsjenko immers een aantal belangrijke toezeggingen gedaan. Zo belooft hij meer democratie, meer economische concurrentie en een versterking van de rechtsstaat.

Dat betekent allereerst dat Joesjtsjenko de strijd moet aangaan met de oligarchen, die met name in het oosten van het land zowel politiek als economisch de touwtjes in handen hebben. De drie voornaamste onder hen zijn Viktor Pintsjuk, schoonzoon van Koetsjma en ”peetvader” van de industriestad Dnjepropetrovsk, Rinat Achmetov, de rijkste man van Oekraïne, en de grote man van de regio Donetsk, en Viktor Medvedtsjoek, hoofd van het presidentiële bestuur en de belangrijkste oligarch in de regio Kiev.

Volgens schattingen ligt het vermogen van ieder afzonderlijk rond een miljard dollar. Samen nemen de drie clanleiders eenderde van het bruto nationaal product van Oekraïne voor hun rekening. Ze zijn actief in de mijnbouw, staalindustrie, machinebouw, het bankwezen, maar ook in de media en zelfs het voetbal. Vanuit het parlement, waar ze onschendbaarheid genieten, behartigen ze de belangen van hun imperia.

„Ik wil dat de jeugd kan leven in een Oekraïne waar geen oligarchen meer zullen zijn”, beloofde Joesjtsjenko tijdens de demonstraties in Kiev. Het is echter maar zeer de vraag of hij die belofte kan waarmaken - temeer daar hij oligarchen in eigen gelederen heeft.

Zo heeft de zakenman Petro Porotsjenko -die als mogelijke minister-president wordt getipt- een belangrijke rol gespeeld in de Oranjerevolutie. Niet alleen leverde hij een belangrijke financiële bijdrage aan het kamp van Joesjtsjenko, ook steunde hij de demonstraties via zijn eigen televisiezender ”Kanaal Vijf”. Het gevaar dat Porotsjenko, die talrijke ondernemingen in de meest uiteenlopende sectoren bezit, zijn positie zal misbruiken voor eigen gewin is verre van denkbeeldig. Omgekeerd zal het Joesjtsjenko niet gemakkelijk vallen een verzoek van zijn invloedrijke adviseur af te slaan.

Interessant is ook wat er met Pintsjuk gaat gebeuren. Deze oligarch ”oude stijl” kocht afgelopen zomer samen met Achmetov het staatsbedrijf Krivorisjtal voor de helft van de werkelijke waarde op. Dankzij allerlei machinaties kwamen geïnteresseerden uit het buitenland, die het dubbele van de 800 miljoen dollar hadden willen geven, niet aan bod. Onlangs zocht Pintsjuk contact met het kamp van Joesjtsjenko. Dat laat in het midden hoe het de verkoop van Krivorisjtal ongedaan denkt te maken. Pintsjuk zou zijn schoonvader ervan hebben overtuigd geen geweld te gebruiken tegen de demonstranten maar toenadering te zoeken tot Joesjtsjenko, luidt de verklaring.

Naast het gevecht met de oligarchen zal Joesjtsjenko ook de strijd tegen de wijdverbreide corruptie moeten aangaan. En dat is geen prettig vooruitzicht in een land dat als een van de meest corrupte ter wereld geldt. Het zal heel moeilijk, zo niet onmogelijk zijn om hervormingen door te voeren zonder het doen van concessies aan of het kopen van steun van ambtenaren.

Wat er met de vleesgeworden corruptie, scheidend president Koetsjma, gaat gebeuren is ook een van de prangende vragen. In zijn toespraken heeft Joesjtsjenko hem de afgelopen tijd met rust gelaten. Zijn radicale en charismatische bondgenoot Julia Timosjenko -een andere naam die circuleert in verband met het premierschap- eist echter dat haar persoonlijke vijand zich zal verantwoorden voor de vraag „waarom in Oekraïne een journalist werd vermoord en onthoofd, waarom de vrijheid van meningsuiting werd onderdrukt en waarom het vermogen van de natie werd geroofd.”

Timosjenko wil het liefst schoon schip maken en iedereen die zich in het verleden heeft bezoedeld, zonder aanzien des persoons straffen. Hoewel er tot nu toe geen aanleiding is om te denken dat Joesjtsjenko het op een akkoordje wil gooien met zijn rivalen, zijn waarnemers het er wel over eens dat de nieuwe president in de toekomst niet om de oude machtselite heen kan - eenvoudigweg omdat er niet genoeg mensen zijn die haar plaats kunnen innemen.

Daarin ligt de kiem voor een conflict. De eerste scheuren binnen de oppositie werden overigens al op 8 december zichtbaar, toen Timosjenko het compromis tussen Koetsjma en Joesjtsjenko verwierp. Volgens ”de godin van de revolutie” had de oppositieleider niet akkoord moeten gaan met een inperking van de presidentiële bevoegdheden. Dat ontlokte een medewerker van Joesjtsjenko, Oleg Ribatsjuk, de uitspraak dat de felle nationaliste mogelijk zelf presidentiële ambities koestert.

Niet onbelangrijk is dan ook wie Joesjtsjenko als premier zal benoemen. Naast Porotsjenko en Timosjenko worden nog twee kanshebbers genoemd: de voorzitter van de socialistische partij, Alexander Moros, die Joesjtsjenko tot op het laatst loyaal bleef en te boek staat als een gematigd hervormer, en Anatoli Kinach, voorzitter van de ”Partij voor Ondernemers en Industriëlen”.

Niet alleen op het terrein van de binnenlandse politiek maar ook internationaal zal het voor Joesjtsjenko behoedzaam opereren worden. Joesjtsjenko zal toenadering zoeken tot de Europese Unie en de NAVO, maar tegelijk rekening moeten houden met Moskou en vooral met zijn eigen bevolking in het zuidoosten van het land, die van oudsher sterk op Rusland is georiënteerd. De president zal zich bewust moeten blijven van het feit dat ook in de ’derde ronde’ van de verkiezingen nog altijd 44,2 procent van de kiezers op Janoekovitsj heeft gestemd.

De spagaat tussen Oost en West zal Joesjtsjenko voor een dilemma blijven stellen. Deskundigen in het Westen zijn van mening dat een integratie op twee fronten onmogelijk is. Ergens in Oost-Europa moeten de illegale immigranten uit Azië worden tegengehouden; ergens moet er een economische grens zijn, die de EU van Rusland afschermt.

Als Brussel Kiev op termijn geen uitzicht biedt op het lidmaatschap van de Unie -en daartoe zegt het niet in staat te zijn- is de kans groot dat Oekraïne alsnog zijn heil zal zoeken bij de oosterburen. Zeker als Rusland als hoofdleverancier van olie en gas in de toekomst bijvoorbeeld zou aanbieden niet langer BTW te heffen, zal Joesjtsjenko een concreet alternatief vanuit Brussel moeten hebben wil hij die verleiding kunnen weerstaan. Uiteindelijk heeft hij ook rekening te houden met zijn eigen volk, waarbij vergeleken de Roemenen rijk zijn.